Dysfunkcje narządu żucia

Dysfunkcje narządu żucia

• to dziedzina stomatologii zajmująca się diagnostyką oraz leczeniem pacjenta w obrębie układu stomatogntycznego.

Już we wczesnym okresie życia dziecka niewłaściwe postępowanie matki  może przyczynić się do wywołania zaburzeń, które będą wymagać długotrwałego leczenia lub nawet pozostaną na całe życie.

Pierwszy okres życia niemowlęcego ogranicza się głównie do snu, czuwania i częstego przyjmowania pokarmów. Mogłoby się wydawać, że narząd żucia takiego małego dziecka podczas tych prostych czynności nie jest narażony na szkodliwe bodźce. Tak jednak nie est. Kości niemowlęce są bowiem miękkie i łatwo mogą ulec zniekształceniu. Mięśnie są jeszcze słabe i do swojego prawidłowego rozwoju wymagają intensywnej pracy.

Najbardziej fizjologicznych bodźców do prawidłowego rozwoju wszystkich elementów narządu żucia dostarcza karmienie. 

• Podczas karmienia piersią niemowlę wykonuje ruch ssące, które istotnie wpływają na wzrost i rozwój twarzy oraz narządu żucia. Intensywna praca warg, języka i innych  części twarzy uczestniczących w procesie ssania pokarmu z piersi matki nadaje im odpowiednie napięcie.

Na rozwój narządu żucia odmiennie natomiast wpływa karmienie sztuczne. 

• Podczas karmienia butelką niemowlę ssie mleko bez większego wysiłku. Pokarm spływa z butelki do smoczka, a następnie do ust dziecka siłą własnego ciężaru. Mięśnie wysuwające żuchwę praktycznie nie uaktywniają się, a podnoszące ją pracują słabo, brak więc odpowiednich bodźców pobudzających żuchwę.

Również szkodliwy jest ucisk butelki na bródkę dziecka i dolny wyrostek zębodołowy, co po wyrżnięciu się zębów może objawić się nieprawidłowym zgryzem ( tyłożuchwie). Utrzymująca się zaś dysproporcja między łukami zębowymi sprzyja stałemu rozchyleniu warg i powstaniu nawykowego oddychania przez usta.

Jak wynika, sztuczne karmienie:

• upośledza prawidłowy wzrost i kształt kości szczęki i podniebienia twardego;
• nie ćwiczy odpowiednio mięśni żujących, czyli utrudnia z czasem opanowanie prawidłowego żucia;
• sprzyja tak zwanemu nawykowemu oddychaniu przez usta.

Nieodpowiednie układanie niemowlęcia do snu działa szkodliwie na narząd żucia. W pierwszych miesiącach życia dziecko przebywa niemal cała dobę w pozycji leżącej. Główka dziecko leży na tym samym poziomie co reszta ciała, może łatwo odchylić się do tyłu ( tak zwana pozycja dorsalna, czyli grzbietowa) i żuchwa siłą ciężkości również przemieszcza się do tyłu. Taka pozycja żuchwy sprzyja rozchyleniu warg i oddychaniu przez usta. Ponadto utrudnia ona wzrost żuchwy do przodu i utrwala fizjologiczne tyłożuchwie.

Równie szkodliwe jest ułożenie główki niemowlęcia zbyt wysoko, np. na grubej poduszce. Znajduje się ona wówczas w tak zwanej pozycji wentralnej, czyli brzusznej. Występuje wtedy przewaga mięśni wysuwających żuchwę. W okresie ząbkowania objawia się to wysunięciem dolnych zębów przed górne ( przodozgryz), a później może być przyczyną prodożuchwia.
Dużą uwagę należy też zwrócić na pozycję dziecka podczas karmienia, zarówno naturalnego jak i sztucznego. W okresie niemowlęcym dzieci często nabierają szkodliwych przyzwyczajeń, które utrwalają się w późniejszym wieku, jak np.:

• spanie na jednym boku
• podkładanie pod twarz poduszki lub dłoni.

Te przyzwyczajenia mogą spowodować asymetryczne zwężenie szczęki lub bocznego przemieszczenia żuchwy, z widoczną asymetrią twarzy.

Kolejną przyczyną zaburzeń narządu żucia mogą być nawyki językowe oraz patologiczne czynności połykania i mowy. 

Nawyki językowe u dzieci, takie jak:

• ssanie 
• tłoczenie języka do przodu lub jego nagryzanie

najczęściej towarzyszą nieprawidłowemu połykaniu albo wadliwej wymowie. Następstwem są zniekształcenia łuków zębowych i zgryz otwarty często powikłany innymi wadami.

Często spotyka się zaburzenia funkcji oddychania.

• W warunkach prawidłowych wdychane powietrze przez nos do dalszych odcinków układu oddechowego sprzyja właściwemu rozwojowi podstawy szczęki. Wiele dzieci oddycha jednak przez usta. Występuje wtedy obniżone napięcie mięśnia okrężnego ust, czyli tzw. hipotomia. Objawia się to stale rozwartą szpara ust.

Niewłaściwemu oddychaniu towarzyszą typowe objawy zgryzowe:

• wychylenie zębów przednich górnych;
  
• tyłozgryz;
• wysuszenie błony śluzowej jamy ustnej;
• rozpulchnienie i przekrwienie dziąseł;
• gapowaty wyraz twarzy dziecka.

Przyczyny oddychania przez usta:

• przerost trzeciego migdałka;
• przewlekłe stany uczuleniowe, które powodują obrzęki błony śluzowej nosa;
• skrzywienie przegrody nosa;
• polipy;
• stany chorobowe błony śluzowej nosa i zatok przynosowych;
• zbyt wysokie układanie  niemowląt;
• przebyta krzywica.

Wszystkie te czynniki upośledzają oddychanie przez nos i przyzwyczajają dzieci do oddychania przez usta.

Kolejną, nierzadką przyczyną wad nabytych są zaburzenia czynnościowe żucia.

Kilkumiesięczne dziecko mające pierwsze zęby mleczne powinno stopniowo przyzwyczajać się do gryzienia, a potem żucia twardych pokarmów. Dziecko powinno rozwijać te czynności jednocześnie z procesem ząbkowania, co trwa do 30 miesiąca życia.

Spotyka sie jednak rodziców, którzy dla własnej wygody lub z niewiedzy przedłużają nadmiernie karmienie dzieci papkami pokarmowymi. takie "ułatwione" odżywianie znacznie osłabia mięśnie żucia, które staja się mniej wydolne i "leniwe", nie pobudzają do właściwego rozwoju kości narządu żucia i stawów skroniowo-żuchwowych.
 W wieku kilku lat dzieci te nie potrafią  gryźć ani żuć, przy czym utrwala się w nich wyraźna niechęć do wykonywania tych czynności. Stan ten charakteryzuje się brakiem fizjologicznego starcia guzków zębów mlecznych.



Opracowała: Dypl. Asystentka stom. Anna Koć
Źródła: "Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych" - Prof.dr.hab.n.med. Z. Jańczuk

Badania przesiewowe

Badania przesiewowe  stanowią ważną rolę we współczesnym wykrywaniu patologii, polegają na wstępnej identyfikacji choroby bądź infekcji za pomocą:

• badań klinicznych,
• badań dodatkowych
• lub innych metod.

Takie badania przesiewowe wykonuje się w całej populacji lub tylko w tzw. grupach wysokiego ryzyka- dotyczy to np. profilaktyki cukrzycy, nowotworów piersi.
Zadaniem badań przesiewowych jest wykrycie choroby we wczesnym stadium i dzięki temu umożliwienie wczesnej interwencji, która zredukowałaby zarówno śmiertelność, jak również cierpienia pacjentów w danej chorobie.

Obecnie przeprowadzonych jest wiele rodzajów badań przesiewowych. Należą do nich:

1. Test PPD, czyli próba tuberkulinowa- badanie diagnostyczne przeprowadzane w celu rozpoznania gruźlicy.

• Gruźlica to poważa infekcja, zwykle płuc, spowodowana przez bakterie zwane mycobacterium tuberculosi (prądki gruźlicy), która rozprzestrzenia się poprzez wdychanie powietrza wydychanego przez zakażoną osobę.Bakterie TB mogą pozostać nieaktywne przez całe lata. P osłabieniu układu odpornościowego bakterie TB mogą uaktywnić się i spowodować objawy takie jak: gorączka, utrata wagi, kaszel, poty.

Próba tuberkulinowa jest zalecana:

• w przypadku kontaktu z kimś zarażonym na gruźlicę;
• pracownikom służby zdrowia 
• w wypadku osłabienia układu odpornościowego z powodu leków tj. steroidy, czy też chorób takich jak rak, HIV, AIDS.

2. Test skali depresji Backa

•  jest to skala samooceny i służy do przesiewowego rozpoznawania u siebie objawów depresji. Jednakże jest to tylko narzędzie pomocnicze, nie zastępuje ono badania lekarskiego- depresja może zostać zdiagnozowana jedynie przez lekarza. Wynik testu może być dobrą wskazówką, jeśli podczas wypełniania udzielimy uczciwie odpowiedzi sobie samemu.

3. Badanie alfa- fetoproteiny

• badanie profilaktyczne kobiet w ciąży w celu wykrycia nieprawidłowości płodu.

Alfa-fetoproteina ( AFP) to białko płodowe. W życiu dorosłym pojawia sie w ciąży oraz w przypadku niektórych nowotworów.
Badanie AFP wykonujemy między innymi jako potwierdzenia dokonania poronienia lub podejrzenie występowania nowotworów. Materiałem potrzebnym do badania jest surowica.

Jakie są prawidłowe wartości badania?

• Prawidłowa wartość badania AFP nie powinna przekraczać 15 ng/ml. Wynik u kobiet w ciąży powinien mieścić się w granicach 28-120 ng/ml- znaczenie w 16-18 tygodniu ciąży. Alfa- fetoproteina nie pojawia się: gruczolaku jajnika, u zdrowych pacjentów po skończeniu 1 r.ż., w nasieniaku jądra.
• Podwyższony poziom AFP może wskazywać na raka przewodu pokarmowego, np. żołądka, jelita grubego czy trzustki,nowotwór płuc, marskość wątroby, dziedziczne utrzymanie się AFP, raka jajników raz jąder.

4. Badanie przesiewowe chorób nowotworowych

• Badania te przeprowadzane są we wcześniejszych stadiach raka, kiedy może on być jeszcze wyleczony, a leczenie wymaga mniej inwazyjnych zabiegów.

Do tych badań należą:
- badanie cytologiczne pochwy ( wykrywa zmiany nowotworowe i zapobiega rakowi szyjki macicy)
- mammografia ( wykrywa raka piersi)
- kolonoskopia ( wykrywa raka jelita grubego)
- badania profilaktyczne raka prostaty ( badanie per rectum oraz badanie przesiewowe krwi na poziom antygenów prostaty)
I tu wspomnę o Programach Profilaktycznych finansowanych przez NFZ:

1.  Program profilaktyki raka piersi ( mammografia) adresowana do kobiet od 50 do 69 roku życia. Badanie mammografię wykonuje się co 2 lata oraz 1 raz do roku przy czynnikach ryzyka( np. nowotwór piersi w pierwszej linii, mutacje genu BRCA1 i BRCA2).
2.  Profilaktyka raka szyjki macicy ( cytologia)- adresowana do kobiet od 25 do 59 roku żcia. Badanie cytologia wykonuje się co 3 lata , ale w przypadku wysokiego ryzyka  raz do roku( nowotwór szyjki macicy w pierwszej linii, wirus HIV, HPV, leki immunosupresyjne)
3.  Program profilaktyki badań prenatalnych adresowana do kobiet w ciąży od 35 roku życia. Czynniki aderracji chromosoma u matki i ojca, bądź dziecka lub w przypadku nieprawidłowości przy badaniu USG.
4.  Program profilaktyki odtytoniowej POCHP- (Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc) adresowana do kobiet i mężczyzn od 18 roku życia ( jeżeli palą papierosy) dl pozostałych od 40 roku życia. Badaniem jest spirometria wykonywana co 3 lata.
5.  Program profilaktyki gruźlicy dla mężczyzn od 18 roku życia . Warunkiem jest : kontakt z osobą zarażoną , bądź trudne warunki życiowe( np. bezdomność, alkoholizm, narkomania, niepełnosprawność)
6. Program profilaktyki chorób układu krążenia adresowana do kobiet i mężczyzn od 35 do 55 roku życia. Podstawowy warunek to wybrany lekarz POZ, czynniki ryzyka: nadciśnienie tętnicze 140/90,stres, podwyższony poziom cholesterolu we krwi, niska aktywność ruchowa, nieracjonalne odżywianie, palenie papierosów( płeć męska).

Badania przesiewowe u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym:

U dzieci w określonych grupach wiekowych przeprowadza się testy przesiewowe tzw. bilanse, mają one na celu wstępną identyfikację nierozpoznawalnych dotychczas chorób, zaburzeń, wad przez zastosowanie testów i innych metod badania.

W trakcie takiego bilansu zdrowia przeprowadzonych u dzieci w wieku szkolnym ocenia się:

•  Rozwój somatyczny- pomiar wysokości i masy ciała w wieku 6,10,16 lat oraz w ostatniej klasie szkoły średniej.
•  Wzrok:

- nieprawidłową ostrość wzroku w wieku 6,10,15 lat oraz w II i ostatniej klasie szkoły średniej;
- obecność zeza w wieku 6 lat;
- zaburzenia widzenia barwnego w wieku 10 lat.

• Układ ruchu:

- boczne skrzywienie kręgosłupa w wieku 6,10,15 lat oraz w ostatniej klasie szkoły średniej;
- stopy płasko-koślawe w wieku 6 lat;
- koślawość kolan w wieku 6 lat.

• Wysokość ciśnienia tętniczego w wieku 6,10,15 lat oraz w ostatniej klasie szkoły  średniej.
• Stan uzębienia w wieku 6,10,15 lat oraz w ostatniej klasie szkoły średniej.
•  Rozwój psychospołeczny w wieku 6 i 15 lat.
•  Dojrzewanie płciowe w wieku 15 lat.
• Wielkość tarczycy w wieku 15 lat oraz w ostatniej klasie szkoły średniej.

Osobami, które powinny wykonywać testy przesiewowe u młodzieży i dzieci w wieku szkolnym są higienistki lub pielęgniarki szkolne.
Przeprowadzenie poszczególnych testów wymaga zapewnienia odpowiednich warunków i atmosfery w czasie badania. Należy zwrócić uwagę na przestrzeganie praw dziecka i pacjenta, w tym zwłaszcza prawa do : informacji, prywatności, intymności, godności osobistej i zachowania tajemnicy.

Badania przesiewowe w stomatologii

• Badania przesiewowe w stomatologii prowadzi się już od 6 miesiąca życia, podczas pierwszej wizyty u stomatologa. Istotne jest aby lekarz ustalił stan higieny jamy ustnej i ocenił początek ząbkowania.
• Następa wizyta ma miejsce w 9 miesiącu życia. /wtedy lekarz stomatolog ustala stan higieny jam ustnej, ocenia stan uzębienia, przeprowadza profilaktykę fluorkową.
• Badania przesiewowe do 12 miesiąca życia mają na celu obserwację oraz doradzanie przez lekarza stomatologa jak dbać o dziąsła, zęby aby uniknąć przykrych konsekwencji w późniejszym okresie rozwojowym jamy ustnej.
• W późniejszym okresie rozwoju dziecka , tak ok. 2 lat głównym celem badań przesiewowych jest ocena uzębienia za pomocą wskaźnika próchnicy PUW- z kontrolą higieny jamy ustnej oraz zastosowanie działań zapobiegających wadom zgryzu.

PUW- jest to najpopularniejszy wskaźnik określający liczbowo skłonność do próchnicy.

P- określa liczbę zębów dotkniętych próchnicą pierwotną lub wtórną.
U- określa liczbę zębów usuniętych z powodu próchnicy
W- określa liczbę zębów wypełnionych.

Główny zadaniem badań przesiewowych jest:

• Szerzenie świadomości dbania o zdrowie zębów
• Prawidłowa higiena jamy ustnej
• Zwiększenie regularności szczotkowania
• Lepszego dobierania odpowiednich szczotek, past, nici
• Wpojenie odpowiedzialności za dbanie i pielęgnacje zębów
• Promowanie zdrowego stylu życia-  np.dieta ograniczająca spożywanie słodyczy, słodzonych napojów.

Opracowała: Dypl.Asystentka stom. Anna Koć
Źródła: internet

Gospodarka odpadami medycznymi w gabinecie stomatologicznym

Odpowiednia segregacja oraz przechowywanie odpadów medycznych to jedne z podstawowych zasad zachowania bezpieczeństwa w gabinecie stomatologicznym, Jednym z najważniejszych celów tych czynności jest zabezpieczenie zdrowia osób pracujących w gabinecie stomatologicznym oraz pacjentów. Ponadto odpowiednie przechowywanie i zabezpieczenie i zabezpieczenie odpadów pozwala na uniknięcie zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Poza segregacja oraz przechowywaniem dużą rolę pełni właściwe oznaczenie pojemników oraz przestrzeganie procedur dotyczących utylizacji odpadów.

Podstawowe zasady segregacji odpadów medycznych.

1. Odpady ostre.

- do nich zaliczają się igły, wiertła, ostrza itp. Powinny być bezpośrednio po użyciu umieszczone w pojemniku o twardych ścianach, dzięki czemu nie dojdzie do ich przekłucia. Pojemniki napełnia się maksymalnie do 2/3 pojemności, ale wymieniać na nowe nie rzadziej niż 72 godziny. Po zamknięciu przechowujemy maksymalnie 72 godziny w pomieszczeniu o temperaturze 10⁰ C lub do 14 dni w pomieszczeniu poniżej 10⁰ C .

2.Odpady zakaźne

-które mogą stanowić źródło zakażenia dla innych osób ( z wyjątkiem odpadów o ostrych końcach i krawędziach)umieszcza się w czerwonym worku w miejscu ich powstania. Worek może być umocowany na stelażu albo w koszu pedałowym lub bezdotykowym. Worki powinny być usuwane po każdym dniu pracy oraz przechowywane w pomieszczeniach i warunkach do tego przeznaczonych (długość przechowywania w zależności od temperatury pomieszczenia jest podobna jak w przypadku przechowywania odpadów ostrych).,

3.Odpady gospodarczo- bytowe

- czyli opakowania po narzędziach sterylnych lub odpady po sprzątaniu, umieszcza się w workach niebieskich, a następnie gromadzi w kontenerach przeznaczonych na odpady komunalne, skąd są zabierane przez firmie zajmującą się utylizacja odpadów.

4. Odpady specjalne

- do których zaliczyć można leki, resztki materiałów do wypełnień oraz innych materiałów chemicznych, powinny być przechowywane w żółtych workach, a następnie przekazane specjalnej firmie.

Worki z odpadami powinny być wymieniane nie rzadziej niż raz dziennie. Po wypełnieniu worka do max. 2/3 objętości należy je szczelnie zamknąć i umieścić w specjalnym pomieszczeniu lub pojemniku do tego przeznaczonym. Raz zamkniętych worków nie można ponownie otwierać.

Każdy pojemnik lub worek musi być oznaczony informacjami takimi jak:

- kod odpadów, które się w nim znajdują;

- adres i nazwa gabinetu stomatologicznego, z którego pochodzą;

- data zamknięcia;

- informacja umożliwiająca identyfikacje osoby odpowiedzialnej za przekazanie odpadów.

Kody odpadów medycznych

Opracowała: Dypl. Asystentka Stomatologiczna: Anna Koć

Uzupełnienia protetyczne

Protetyka to dziedzina stomatologii, która stawia za cel przywrócenie wyglądu i funkcji uzębienia. Dzisiejsza protetyka zasadniczo odbiega od klasycznego wykonania protez.Dzięki ewolucji w dziedzinie techniki i materiałów jesteśmy w stanie z równym powodzeniem odbudować utracone zęby, ich fragmenty czy całkowite bezzębie szczęki. Naczelną zasadą w leczeniu protetycznym jest odbudowa kompletnego łuku zębowego.

W protetyce stomatologicznej wyróżniamy dwa podstawowe typy uzupełnień protetycznych:

1. Uzupełnienia stałe.

2. Uzupełnienia ruchome.

Różnią się one od siebie sposobem utrzymania w jamie ustnej. Pierwsze z nich są założone na stałe, co oznacza że są „ przyklejone” do pozostałych zębów i implantów lub przykręcone do implantów. Jest to oczywiście duże uproszczenie, ale – mam nadzieje – dobrze wyjaśniające sytuację. Protezy ruchome to takie, które pacjent może w dowolnym momencie samodzielnie wyjąć z ust.

Każda z grup składa się z różnych uzupełnień:

1.W grupie stałych uzupełnień wyróżniamy:

a) wkłady koronowo- korzeniowe;

b) wkłady koronowe;

c) licówki;

d) korony;

e) mosty;

f) uzupełnienia stałe oparte na wszczepach śródkostnych, czyli implantach.

2. Do uzupełnień ruchomych zalicza się:

a) protezy akrylowe;

b) protezy szkieletowe;

c) protezy elastyczne;

d) specjalne protezy wsparte na pozostałych zębach lub implantach nazwane protezami overdenture.

Uzupełnienia stałe:

Wkłady koronowo-korzeniowe

Wkłady koronowo- korzeniowe to uzupełnienia stosowane w przypadku zębów leczonych kanałowo. Część korzenia wkładu zajmuje oczyszczoną podczas leczenia kanałowego z naczyń i nerwów przestrzeń znajdującą się w korzeniu. Część koronowa odbudowuje zrąb zęba, czyli w zasadzie jego zębinę. Zastosowanie wkładu koronowo- korzeniowego umożliwia odbudowę bardzo zniszczonego zęba poprzez założenie korony protetycznej.

Wkłady koronowo- korzeniowe możemy podzielić na dwa rodzaje:

1. Standardowe.

2. Indywidualne.

Wkłady koronowo- korzeniowe standardowe- są to wkłady przygotowane przez producentów, mające standardowe rozmiary i kształty. Stosując taki wkład, dentysta może skrócić czas leczenia. Niestety nie zawsze istnieje możliwość ich zastosowania. Do wkładów standardowych zaliczamy wkłady metalowe( np. wyglądające jak śruba wkłady Radix Anker) i różnego rodzaju wkłady z
włókna szklanego.

Wkłady koronowo- korzeniowe indywidualne- są stosowane do bardzo dużego zniszczenia korony zęba, szczególnie gdy ząb kończy się poniżej poziomu dziąsła, stosuje się wkłady indywidualne. Mogą one być wykonane częściowo przez lekarza i częściowo przez technika lub tylko przez technika.

W pierwszej metodzie lekarz musi przygotować pozostałą część zęba, a następnie wykonać „ wzorzec” wkładu, który następnie zostanie odlany ze stopu metali przez technika.. W drugiej metodzie lekarz pobiera wycisk, który następnie wysyła do laboratorium techniki dentystycznej. Tam technik protetyczny wykonuje specjalny model zęba i na nim „ buduje” wkład. Niestety takie postępowanie wiąże się z koniecznością odbycia dodatkowej wizyty i dodatkowo zwiększa koszt leczenia.

Wkłady koronowe (inlay- wkład, onlay- nakład, overlay- nakład)- to wkłady wykorzystywane do odbudowy ubytku korony zęba. Najczęściej stosowane w zębach bocznych.

Wkłady / nakłady- mogą być wykonane z następujących materiałów:materiały kompozytowe, porcelana ( czyli materiał, z którego są wykonywane korony , mosty i licówki) oraz stopy metali nieszlachetnych, jak również metale szlachetne- złoto i ich stopy. Wkłady koronowe mogą również być wykonane z połączenia kilku materiałów, jak złoto i porcelana.

Inlay- wkłady te umożliwiają odtworzenie powierzchni żującej zęba, co za tym idzie, pełne włączenia go w proces żucia pokarmów.

Onlay- nakład wykorzystywany w dużych ubytkach, także w zębach bocznych leczonych kanałowo, które jeszcze nie kwalifikują się do leczenia protetycznego za pomocą wkładu i korony. Przy pomocy specjalnych preparatów onley łączony jest z tkankami zęba, co zapewnia idealną szczelność wypełnienia.

Overlay- to rodzaj wypełnienia ubytku, wkład koronowy pokrywający powierzchnie żujące, stoki guzków wraz z ich szczytami oraz ich powierzchnie językowe, przedsionkowe lub styczne.

Pinlay- wkład z ćwiekiem- wkłady te są odlewane w pracowni technicznej razem z ćwiekiem co stanowi dodatkowe utrzymanie.

Mosty

Mosty- to uzupełnienia protetyczne stałe odtwarzające jeden lub więcej utraconych zębów, trwale osadzone w jamie ustnej, które nie może być z niej usunięte bezpomocy lekarza.

Rodzaje mostów:

1. Ze względu na umiejscowienie:

a) przednie;

b) boczne;

c) przednio- boczne.

2.Ze względu na rozmieszczenie filarów w stosunku do przęsła:

a) dwubrzeżne;

b) jednobrzeżne;

c) dwubrzeżno- jednobrzeżne.

3. Ze względu na sposób mocowania w jamie ustnej:

a) stałe;

b) półruchome;

c) ruchome.

4. Ze względu na zużyty materiał:

a) jednolite ( metalowe, ceramiczne, kompozytowe, akrylowe);

b) niejednolite- złożone (np. metalowo- porcelanowe).

Korony

Korony protetyczne są stosowane tylko w tych przypadkach, w których nie ma innej możliwości trwałej rekonstrukcji korony zęba. Korony są najlepszym rozwiązaniem aby wzmocnić słaby ząb, poprawić jego funkcjonalność i estetykę lub odbudować brakującą część koronową na własnym korzeniu lub implancie.

Korony protetyczne mogą być wykonywane z różnych materiałów. Akryl i kompozyty stosuje się do wykonania koron tymczasowych. Docelowe korony mogą być wykonane z metalu, z porcelany na podbudowie metalowej lub mogą być pełnoceramiczne.

Korony metalowe- były fundamentem odbudowy protetycznej od wielu lat ze względu na ich trwałość i wytrzymałość. We współczesnym leczeniu korony metalowe stosowane są bardzo rzadko ze względu na niewystarczającą estetykę.

Korony porcelanowe na podbudowie metalowej ( ze stali lub złota)- dzięki połączeniu porcelany, która odznacza się wysoka estetyką i metalu odpowiadającemu za trwałość i wytrzymałość, korony te są bardzo popularnymi uzupełnieniami we współczesnej protetyce. Jako rdzeń koron porcelanowych najczęściej wykorzystywane są stopy stali o specjalnym składzie, bezpieczne dla organizmu i charakteryzujące się bardzo dużą wytrzymałością. Uosób uczulonych na metale nieszlachetne alternatywą mogą być stopy złot, które wykorzystywane są również w celu uzyskania wyższej estetyki prac. Korony porcelanowe na metalu mogą być wykonywane na całej długości łuku zębowego, ale aby uzyskać najlepszą estetykę w przednim odcinku proponuje się korony pełnoceramiczne.

Korony pełnoceramiczne- wyróżniają się najlepszą estetyką a dzięki podbudowie z tlenku cyrkonu wytrzymałością mechaniczną i trwałością nie ustępują koronom na podbudowie stalowej. Można je stosować zarówno w przednim odcinku jak i w bocznym odcinku łuku zębowego.

Licówki

Licówka- to cienkie uzupełnienie protetyczne na wargowej powierzchni zęba ( czyli tej widocznej zewnątrzustnie) mające na celu poprawę jego kształtu i koloru. W zależności od koloru zęba można wykonać licówkę z mniej lub bardziej kryjącego materiału, np. z porcelany skaleniowej lub dwukrzemianu litu.

Licówki maja jedną , podstawową zaletę:nie powodują osłabienia struktury zęba ze względu na to , że w celu przygotowania na nie miejsca ząb szlifuje się tylko w obrębie szkliwa.

Niestety nie u każdego można stosować licówki. W przypadku silnego zniszczenia zęba lub obecności w nim wypełnień ( czyli „plomb”), a także , gdy ząb był leczony kanałowo, zaleca się wykonanie korony protetycznej.

Uzupełnienia stałe oparte na wszczepach śródkostnych – implantach

Uzupełnienia wsparte na implantach odbudowują ząb w sposób, który najlepiej imituje zęby naturalne. Niestety ich najpoważniejszą wadą jest ich koszt ( w najbardziej skomplikowanych przypadkach odbudowa jednego zęba może kosztować do 10000zł).

Implant- to niewielka, tytanowa śruba, która po wszczepieniu w kość szczęki zastępuje korzeń zęba. Na niej montowana jest korona porcelanowa lub ceramiczna, której odcień można dopasować do odcienia naturalnych zębów. Uczucie posiadania takiego zęba w praktyce niczym nie różni się od naturalnych zębów.

Uzupełnienia ruchome

Protezy osiadające- uzupełnienia ruchome wykonane z tworzywa akrylowego. Głównych wskazaniem są przypadki bezzębia lub rozległych braków w uzębieniu, kiedy nie ma możliwości wykonania innych rodzajów uzupełnień ( protez szkieletowych , stałych, opartych na implantach).

W przypadku bezzębia konieczne jest wykonanie wycisków czynnościowych na łyżkach indywidualnych. Jest to najtańsze rozwiązanie refundowane przez NFZ raz na 5 lat. Siły żucia przenoszone są przez akrylową płytę na śluzówkę prowadzoną do jej zaniku i tzw. osiadania protezy. Przy tego rodzaju uzupełnieniu protetycznym jest duże ryzyko stomatopatii protetycznych, stanów urazowych związanych z użytkowaniem protezy m.in. odleżyn lub grzybic jamy ustnej.

Protezy szkieletowe – są to ruchome uzupełnienia protetyczne. Proteza taka opiera się nie tylko na dziąsłach i błonie śluzowej, ale także na zębach ( przenoszenie śluzówkowo- ozębnowe) nie powodując więc nadmiernego zaniku kości i dziąseł. Wykorzystuje się pozostałe zęby jamy ustnej w postaci filarów protezy. Protezy szkieletowe wykonane prawidłowo mogą posłużyć pacjentowi przez dłuższe lata. Podstawą części protezy szkieletowej jest metalowa baza (szkielet), akrylowe elementy odbudowujące tkanki oraz zęby. Wykorzystywane są elementy dodatkowej retencji w postaci klamer i cierni.

Protezy elastyczne- wykonywane są z elementów plastycznych, które dobrze przylegają do tkanek jamy ustnej- retencja. Zapewniają dobrą estetykę, brak możliwości złamania, często wykonywane z nylonu.

Protezy natychmiastowe

Ruchome uzupełnienia protetyczne, które zostaje oddane pacjentowi bezpośrednio po usunięciu zębów. Wszystkie czynności związane z wykonywaniem protezy są przeprowadzane przed usunięciem zębów. Takie postępowanie pozwala na uniknięcie przykrej sytuacji braku zębów, zapewnia normalne warunki życia oraz możliwość kontynuowania pracy zawodowej. Wpływa również korzystnie na gojenie się ran poekstrakcyjnych. Tego rodzaju protezy \są czasowe, wykorzystywane do momentu wygojenia się zębodołu. Przygotowują one pole protetyczne do wykorzystywania protez docelowych. Jest to jedyna sytuacja kiedy pacjent nosi uzupełnienie protetyczne przez całą dobę. Stosowanie tego typu rozwiązania wiąże się jednak z koniecznością bezwzględnego przestrzegania zaleceń lekarza protetyka, zgłaszania się na częste wizyty kontrolne oraz utrzymania wzorowej higieny jamy ustnej i protezy.

Protezy typu Overdenture

Protezy te utrzymane są na korzeniach lub wszczepach ( implantach) poprzez system zatrzasków ( zasuw lub rygli). Uzupełnienia te spełniają wymogi estetyki, chronią kość przed zanikiem, najbardziej fizjologiczne przenoszenie sił żucia, podobne do naturalnych zębów. Protezy typu ovententure zapewniają wysoki komfort dla pacjenta, jednak ważne jest aby pacjent opanował zasady higieny jamy ustnej. Protezy te mogą być oparte na zaledwie dwóch implantach w żuchwie i szczęce u pacjentów bezzębnych, co przy względnie przystępnych cenach, diametralnie poprawia komfort z użytkowania w porównaniu do protez całkowitych osiadających.

Jak się przygotować do leczenia protetycznego?

W przypadku planowania leczenia protetycznego należy wykonać sanacje jamy ustnej,to znaczy wyleczenie z próchnicy, stanu zapalnego dziąseł i przyzębia,wyleczenie kanałowe wszystkich zębów, które tego wymagają oraz nauczenie się optymalnego dbania o higienę jamy ustnej.

Wskazania do leczenia protetycznego z zastosowaniem uzupełnień stałych, w tym opartych na implantach.

- Odbudowa zębów zniszczonych przez próchnicę lub przez uraz.

- Uzupełnienie pojedynczych braków zębowych.

- Uzupełnienie braków w przypadku nieobecności zawiązka lub zawiązków zębów stałych.

- Poprawa jakości życia

- Uzupełnienie braków zębowych u pacjentów z zanikiem wyrostka zębodołowego gdy protezy ruchome są nie stabulne.

Wskazania do leczenia protetycznego z zastosowaniem uzupełnień ruchomych.

- Uzupełnienie większej liczby brakujących zębów.

- Uzupełnienie braków zębowych u pacjentów, u których ze względu na liczbę, jakość i rozłożenie pozostałych zębów nie ma możliwości zastosowania uzupełnień stałych.

- Uzupełnienie braków zębowych u pacjentów, którzy ze względów finansowych nie mogą sobie pozwolić na uzupełnienia stałe.

Przeciwwskazania

Nie ma przeciwwskazań do leczenia protetycznego.

Sytuacje, które mogą pojawić się w trakcie rehabilitacji narządu żucia z zastosowaniem leczenia protetycznego.

Po otrzymaniu uzupełnienia protetycznego mogą pojawić się problemy z adaptacją, co wiąże się z nadmiernym ślinieniem, zaburzeniami smaku, problemami z mówieniem i żuciem oraz uczucie ciała obcego w jamie ustnej. Stany te są naturalne jednak jak w przypadku każdego leczenia stomatologicznego konieczne jest zgłaszanie się na wizyty kontrolne co najmniej co 6 miesięcy.

Opracowała: Dypl. Asystentka Stomatologiczna:  Anna Koć

Endodoncja- instrumentarium

Na moim blogu pojawił się już wpis na temat leczenia kanałowego. Postanowiłam jeszcze raz sięgnąć do tego tematu i przybliżyć nie co szerzej instrumentarium endodontyczne. Leczenie endodontyczne to temat rzeka, jest masę narzędzi i materiałów jakie potrzebne są w procesie leczenia kanałowego.
Dziś powiem szerzej o narzędziach endodontycznych. Miłej lektury:

Narzędzia kanałowe

1. Narzędzia ręczne.

2. Systemy służące do mechanicznego opracowania kanałów.

3.Systemy ultradźwiękowe.

4.Systemy wykorzystujące lasery.

Każde narzędzie stosowane w leczeniu kanałowym składa się z 3 części:

-uchwytu, przeznaczonego do pracy ręcznej lub maszynowej;

- trzonu;

- części pracującej zakończonej wierzchołkiem.

W każdym narzędziu doleczenia kanałowego wyróżnia się trzy długości mierzone od wierzchołka: 

- L – długość narzędzia od wierzchołka do końca trzonu. Narzędzia produkowane są w kilku długościach : 17,18,19,21,25,28 mm i 35mm ;

 - Części pracującej- w większości standardowych narzędzi wynosi 16 mm;

- Długość wierzchołka.

- Średnica narzędzi kanałowych oznaczona jest litrą D, mierzy się ją w 3 punktach:

a) średnica narzędzi na wierzchołku - D1

b) średnica oddalona 3 mm od wierzchołka - D2

c) średnica 16 mm od wierzchołka – D3

Biorąc pod uwagę wymiar D1 narzędzia oznacza się numerami, które są umieszczane na uchwycie.

Każde narzędzie kanałowe jest oznaczone odpowiednim kolorem według zasad standaryzacji ISO.

Wprowadzono 9 kolorów:

Kolory nie powtarzające się:

Różowy	06
Szary	08
Fioletowy	10

Kolory standardowe

Biały	15	45	90	150
Żółty	20	50	100
Czerwony	25	55	110
Niebieski	30	60	120
Zielony	35	70	130
Czarny	40	80	140

Symbole narzędzi kanałowych wg ISO

Δ- trójkąt- oznaczenie poszerzaczy REAMER

□- kwadra- oznaczenie pilników typu „K”

○- kółko- oznaczenie pilników/ poszerzaczy typu „H”

F- pilniki giętkie

⁕- gwiazda- miazgocią

Do opracowywania kanałów korzeniowych zęba używamy bardzo cieniutkich narzędzi( od 0,06 m do 0,40 mm), narzędzi piłująco- penetrujących. Instrumenty te zbudowane są metalowej końcówki o różnym kształcie ze względu na różną funkcję narzędzia, wielkości dobieranej do pomiarów kanału korzenia. Końcówki osadzone są najczęściej w plastikowych uchwytach o różnych kolorach.

Narzędzia do poszukiwania ujść kanałów S- Finders

Przypominają narzędzia kanałowe, nie są objęte standaryzacją ISO. Ich uchwyty mają kolor pomarańczowy lub brązowy. Niektóre z nich mają na trzonie milimetrową podziałkę, wobec czego można je wykorzystywać do pomiaru długości roboczej. Narzędzia te są przeznaczone do poszukiwania, lokalizacji i wstępnej penetracji kanału korzeniowego. Ich końcówki są cienkie i elastyczne oraz bardzo mocne. Instrumenty te są szczególnie przydatne w przypadkach wąskich, zakrzywionych kanałów, przeznaczone do pracy ręcznej, produkowane są w jednym rozmiarze.

Miazgociągi

Instrumenty te są narzędziami ręcznymi, służą do usuwania miazgi z kanału korzeniowego. Zbudowane są z uchwytu i roboczej końcówki. Końcówka ta ma kształt igły z krótkimi, bardzo ostrymi, ukośnie ustawionymi haczykami na kształt gałęzi świerku. Uchwyt miazgociągu może być metalowy lub plastikowy. Uchwyty plastikowe mają kolor zgodny z międzynarodowym kodem: fioletowy, biały, żółty, czerwony, niebieski, zielony, czarny. Kolor oznacza odpowiedni rozmiar instrumentu. Miazgociągi są produkowane ze stali nierdzewnej.

Kolejnymi instrumentami endodontycznymi są pilniki i poszerzacze. Narzędzia te służą do udrażniania i poszerzania kanałów korzeniowych poprzez zeskrobanie zębiny ze ścian kanału korzeniowego. Mogą być używane ręcznie lub maszynowo, w zależności od typu mają różne właściwości.

Pilniki tylu „H” (Hedstroema)

Charakteryzują się dużą zdolnością cięcia, końcówka zbudowana jest w taki sposób, że część tnąca znajduje się po stronie osi narzędzia. Instrumenty te służą do opracowania kanałów i usuwania zębiny korzeniowej, nie nadają się w przypadku zakrzywionych i wąskich kanałów. Symol na uchwycie- kóło.W przypadku opracowania kanału najpierw należy użyć pilników typu „K” później „H”.

Pilniki i poszerzacze typu „K”

Poszerzacze typu „K” służą do poszerzania i wygładzania kanału, natomiast pilniki typu „K” służą do usuwania martwej miazgi i zębiny kanałowej. Końcówki tych instrumentów mają kształt spirali. W przypadku pilników końcówka jest kwadratowa a spirala jest gęstsza niż w przypadku poszerzacza, natomiast kształt końcówki poszerzacza jest trójkątny. Symbole na uchwytach: poszerzacze- trójkąt, pilniki- kwadrat. W przypadku poszerzaczy typu „K” wykonujemy ruchy rotacyjne przy użyciu małej siły, natomiast pilnikami typu „K” wykonujemy ruchy rotująco- piłujące.

Piliki typu „Szczurzy ogon”

Narzędzia endodontyczne ręczne, służą one do usuwania martwej zębiny ześcian kanałów. Instrumenty te są bardzo ostrei bardzo skuteczne, jednak do ostatecznego opracowania kanału należy użyć pilników typu „H” i „K”. Symbol graficzny na uchwycie- gwiazda ośmioramienna.

Tymi narzędziami wykonujemy ruchy pionowe, piłujące.

Pilniki typu „S”

Końcówka zbudowana jest w taki sposób, że części tnące znajdują się symetrycznie po obu stronach osi.

Pilniki typu „C”(C-piloty)

Instrumenty te wykonane są z twardej stali i służą do udrażniania mocno zakrzywionych lub zobliterowanych kanałów. Symbol na uchwycie-„C”. Wierzchołek tempo zakończony co umożliwia bezpieczną pracę w kanałach. Narzędziem tym wykonujemy ruchy obrotowo- piłujące.

W endodoncji również używamy poszukiwaczy, czyli instrumentów o pomarańczowych końcówkach produkowanych w jednym rozmiarze. Narzędzia te używane są tylko ręcznie. Metalowa końcówka wyposażona jest w milimetrowa skalę służącą do określania długości kanału.

W nowoczesnej stomatologii stosowany jest endometr- jest to specjalistyczny mikroskop, który pozwala dokładnie ocenić długość między końcem operującego narzędzia a wierzchołkiem korzenia zęba. Pomiar ten dostarcza pomocniczej informacji usprawniającej leczenie kanałowe.

Ponadto w endodoncji stosujemy takie narzędzia jak:

1.Igły Millera- są to narzędzia ręczne, przekrój igły jest okrągły lub kwadratowy. Wykorzystywane są do wprowadzania leków, materiałów wypełniających lub do przepłukiwania i sądowania.

Aby ułatwić dojście do kanału zęba za pomocą igły Millera, używa się do tego specjalnych trzymadełek

2.Ćwieki papierowe- wykonane są z celulozy i służą do osuszania kanału korzeniowego. Mają dużą zdolność wchłaniania wilgoci.

3.Endostopy – są to narzędzia pomocnicze, podkładki wykonane z białej gumy krzemowej przeznaczone do zaznaczania roboczej długości instrumentu pracującego w kanale.

4.Endogripy- również narzędzia pomocnicze, nakładki zwiększające średnicę uchwytu instrumentu kanałowego, ułatwiają pracę szczególnie w rękawicach, są wykonane z gumy silikonowej.

Narzędzia Flex -R

Narzędzia te to zmodyfikowane pilniki typu „K”, posiadają bardziej bezpieczny wierzchołek stożkowaty o kształcie paraboli. Instrumenty te są bardziej giętkie i elastyczne oraz odporne na złamania, służą do pracy w wąskich i zakrzywionych kanałach. Przekrój tych narzędzi jest poprzeczny romboidalny.

Narzędzia niklowo- tytanowe NITI

Elastyczność tych narzędzi jest 6-7 razy większa niż narzędzi stalowych. Maja pamięć kształtu( zachowują kształt kanału), dlatego brak możliwości wstępnego zagięcia. Instrumenty te mają stożkowaty kształt i bezpieczny zaokrąglony wierzchołek. Narzędzia NITI to narzędzi maszynowe, którymi wykonujemy ruchy rotująco- piłujące.

Wiertła Gates

Służą do opracowania ujść kanałów oraz 1/3 korony prostego kanału . Są to wiertła na kątnice, zalecane obroty 450-800/ min.

Wiertła Peso (Largo)

Służą do opracowania 1/3 części koronowej kanału. Zalecane obroty 800-1200/ min.

Poszerzacze BentelRock

Służą do opracowania części koronowej kanałów i uzyskanie lepszego dostępu do dalszej części kanału. Zalecane obroty 450-800/ min.

Wiertła BentelRock

Służą do poszerzenia kanałów. Zalecane obroty 800-120/min.

Flex Masters ( InroFile)

Narzędzia do szybkiego, zbieżnego poszerzania kanałów. Długość robocza 19 mm, część pracujaca 9mm. Zalecane obroty 150-300/ min.

Piezon Master 400

Działa w oparciu o generatory fal ultradźwiękowych o częstotliwości 20-25 kHz. Najczęściej stosuje się dostosowane do końcówek ultradźwiękowych pilniki typu „K”. Fala akustyczna przenoszona jest przez pilnik do kanału gdzie powstaje silne zawirowanie cieczy płuczącej, dzięki temu dociera ona do trudno dostępnych miejsc oraz następuje ścieranie zębiny kanałowej a więc poszerzenie kanału. Resztki są usuwane przez fale stale przepływający płyn płuczący. Pilniki ultradźwiękowe służą jedynie do poszerzania kanałów. Udrażnianie kanałów należy wykonać narzędziami ręcznymi na całej długości narzędzia.

Narzędzia do wypełniania kanałów korzeniowych zęba

Igły Lentulo

Instrumenty maszynowe montowane na kątnicę lub prostnicę. Ich końcówka jest spiralna, osadzona na uchwycie. Spirala wprowadzona w ruch obrotowy przesuwa materiał wypełniający w głąb kanału korzeniowego.

Igły Druxa

Instrumenty te zbudowane są jak igły Lentulo, tylko końcówka spiralna umocowana jest na sprężynującej szyjce. Szyjka ta zapewnia igle większą elastyczność i zwiększa bezpieczeństwo pracy w kanale korzeniowym.

Upychadła kanałowe

Instrumenty te swoja budowa przypominają zgłębnik- zakończone są długą, tępą igłą, ustawioną w przedłużeniu lub pod kontem do trzonu. Używane są przy wypełnianiu kanałów korzeniowych.

Upychadła do ćwieków gutaperkowych

Narzędzia te przeznaczone są do bocznej Spreadery i pionowej Pluggery kondensacji gutaperki w postaci ćwieków. Końcówka pracująca ma kształt gładkiej, tępo zakończonej igły, uchwyt plastikowy, oznaczony kolorowym standardowym kodem.

Opracowała: Dypl. Asystentka Stomatologiczna : Anna Koć

Źródła: Własne notatki

Podręcznik dla Asystentek i Higienistek Stomatologicznych- prof.dr.hab.n.med. Z. Jańczuk