Zaburzenia wydzielania śliny. Kserostomia.

Ślina jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania błony śluzowej jamy ustnej. Zawiera

99% wody pozostała część to składniki organiczne np. cholesterol, kwas moczowy, białka i nieorganiczne sole (chlorki, węglany, fosforany)sodu, potasu, wapnia i magnezu. 

Działania i funkcje śliny:

1. Działanie bakteriobójcze i grzybobójcze;
2. Działanie nawilżające, ułatwia mówienie;
3. Ułatwia formowanie kęsów i przełykanie pokarmów;
4. Utrzymuje odpowiednie pH w obrębie jamy ustnej;
5. Ma właściwości oczyszczające usta np. z resztek pokarmów;
6. Chroni przed powstawaniem próchnicy;
7. Uczestniczy w procesach regeneracji nabłonka błony śluzowej.

Prawidłowe wydzielanie śliny nie pobudzonej waha się miedzy 4,5 do 6 ml / 15 min, a pobudzonej- ok 24 ml/ 15 min. Wydzielanie śliny nie pobudzonej w ilości 1,5 ml / 15 min świadczy o chorobie.

 Zaburzenia wydzielania śliny 

Zaburzenia wydzielania sliny wywołują charakterystyczne objawy podmiotowe:suchość ,pieczenie oraz zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej.

• Mogą dotyczyć jej składu- Zaburzenia jakościowe- polegają na wzroście stężenia enzymów proteolitycznych ( np. w przebiegu radioterapii), wzroście stężenia protein- głównie mucyn ( np. w przebiegu cukrzycy).

Mucyna- nadaje ślinie lepkości co stymuluje odkładnie osadu i kamienia nazębnego, sprzyja przyczepianiu się resztek pokarmowych do powierzchni zębów .

• Mogą dotyczyć ich ilości- Zaburzenia ilościowe- polegają na zwiększeniu wydzielania śliny lub całkowitym braku śliny.

Wzmożone wydzielanie śliny - ślinotok.

Ilość wydzielanej śliny przekracza na czczo 50 ml/ h. Ślinotok może wystąpić w przebiegu:

1. Ostrych zapaleń jamy ustnej i gardła, np. opryszczkowego zapalenia jamy ustnej;
2. Chorób zakażnych np. wścieklizna, ospa, pryszczyca;
3. Śpiączki i chorób układu nerwowego, np, epilepsja, choroba Parkinsona;
4. Leczenia środkami chemicznymi (rtęć, ołów) oraz lekami;
5. Zatruć pokarmowych oraz chorób przełyku, żołądka, trzustki;
6. Wyrzynanie się zębów u dzieci ( ślinotok fizjologiczny);
7. Bruksizm, oddychanie przez usta.

Ślinotok nie powoduje zmian na błonie śluzowej.Pacjenci maja jednak uczucie dyskomfortu spowodowane wypełnieniem jamy ustnej śliną, którą musza połykać lub wypluwać. Wyciekanie śliny jest problemów z samooceną i przyczynia się do wykluczenia społecznego. Jeżeli dochodzi do przewlekłego sączenia się śliny, na skórze powstają charakterystyczne maceracje- ograniczone obszary suchej skóry na rumianym podłożu, z typową siateczką spękań na powierzchni.  

Po nawilżeniu skóry widoczne jest zaczerwienienie i podrażnienie w postaci cienkich czerwonych linii. Poza eliminacja przyczyny wyciekania śliny z ust ( np. zaniżonego zwarcia) oraz nawilżaniem i natłuszczaniem korzystnie działa krótkotrwałe zastosowanie środków przeciwzapalnych ( np. maści na bazie tlenku cynku ) lub maści steroidowych.

Leczenie ślinotoku obejmuje głównie leczenie przyczynowe choroby podstawowej.  Zalecane jest także  unikanie słodkich napojów gazowanych oraz kwaśnych owoców i soków. W przypadku zaburzeń neurologicznych stosuje się toksynę botulinową - tzw. botoks, wstrzykiwaną do ślinianek podżuchwowych i przyusznych. Toksyna botulinowa blokuje uwalnianie acetylocholiny- neurotransmitera kontrolującego wydzielanie śliny w układzie przywspółczulnym.Stosuje się również leki doustne np. benzotropina, inhalacje. U dorosłych stosuje się także radiologiczne lub chirurgiczne usuwanie gruczołów ślinowych. 

U dzieci zaleca się ćwiczenia poprawiające motorykę mięśni okolic jamy ustnej, świadomość sensoryczną oraz świadomą kontrolę przełykania śliny. Można w tym celu wykorzystywać masaż, wibracje oraz specjalne aparaty treningowe przypominające aparaty ortodontyczne.

Zmniejszone wydzielanie śliny- kserostomia

Występuje również gdy ilość wydzielanej śliny spoczynkowej na czczo jest mniejsza niż 35 ml / h ( poniżej 0,1-0,2 ml / min), comoże prowadzić do uczucia suchości - kserostomii.

Kserostomia - wydzielanie śliny w kserostomii jest znacznie zmniejszone, jednak sam fakt ograniczonego wydzielania śliny nie może stanowić o rozpoznaniu kserostomii, gdyż ilość wydzielanej śliny w warunkach prawidłowych waha się znacznie i zależy od wielu czynników. Z tych względów o kserostomii mówi się wówczas gdy oprócz wspomnianego objawu pacjent zgłasza wyrażne skargi na suchość jamy ustnej lub gdy podczas badania stwierdzamy suchość błony śluzowej.

Wykonywane sa również badania w tym celu np. Sialometria- czyli pomiar wydzielniczej śliny spoczynkowej i pobudzonej :

• Pacjent proszony jest o pokniecie śliny, a następnie opuszczenie głowy, aby ślina swobodnie kapała z wargi dolnej do miarki przez 5 min, bez połykania. Po 5 min. pacjent powinien wypluć wszystko z jamy ustnej do tej miarki.
• Pacjent trzyma ślinę 2 min przy zamkniętych ustach i następnie  wypluwa ja do mirki. Powtarza się to do 3 razy, aby uzyskać określony poziom wydzielania w ciągu 6 min.. Badby opacjent powinien siedzieć wygodnie i spokojnie, z otwartymi oczyma. Pomiar najlepiej wykonywać po południu ( szczyt wydzielania) lub przynajmniej godzinę po siadaniu.

Wykonuje się również badanie radiologiczne - Sialografia, Sialoscyntygrafie,Sialochemie  i Biopsje błony sluzowej wargi dolnej.

Do Sialoscyntygrafii stosuje sie radiozop. Pobieranie tego związku przez gruczoły śinowe wskazuje na obecność sprawnych odcinków wydzielniczych slinianek. 

Bjopsja błony sluzowej wargi dolnej może ujawnić obecność nacieków limfocytarnych dookoła drobnych gruczołów ślinowych, co jest patognomonicznym objawem kserostomii prawdziwej.

Kserostomia dzieli  sie na :

• Kserostomię rzekomą - która polega na subiektywnym uczuciu suchości bez obiektywnie uchwytnych objawów klinicznych, u osób z prawidłowym wydzielaniem śliny ( np. w przebiegu psychoz, nerwic, miażdżycy naczyń krwionośnych).
• Kserostomię prawdziwą- która jest zespołem objawów wywołanych zmniejszeniem funkcji gruczołów ślinowych, co powoduje zmniejszone wydzielanie( poniżej 0,1 ml/ min ).

W kserostomii prawdziwej rozróżniamy 2 typy zmniejszonego wydzielania śliny:

•  Typ I - w którym zmniejszonemu wydzielaniu śliny nie towarzyszą zmiany zanikowe (np W kamicy ślinianek )
• Typ II - ze zmianami w obrębie błony śluzowej jamy ustnej.Obserwuje się zanikowe zapalenie języka, zapaleniekąciów ust, pieczeniejamy ustnej, zwłaszcza języka. przy czym często towarzyszy utrudnione połykanie, niedokwaśny nieżyt zołądka i niewielka niedokrwistość. Podłożem typu II kserostomii są zmiany chorobowe w śliniankach głównie przyusznych określana jako Sialoza.

Sialoza- polega na zaniku i zwyrodnieniu miąższu wydzielniczego ślinianek.

Kamica ślinianek (łac.. sialolithiasis) - choroba polegająca na tworzeniu się w wyniku zaburzeń w wytwarzaniu śliny złogów (tzw "kamieni") w obrębie ślinianki. 

Kamica ślinianek

Przyczyny kserostomii

Kserostomia najczęściej jest przczyną szeregu chorób tj: 

• Choroby układowe o podłożu autoimmunologicznym ( reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Sjögrena)
• Zaburzenia hormonalne(cukrzyca, problemy z nadczynnością tarczycy, okres pomenopauzalny )
• Niedobory witamin B1 i B2 , niedokrwistość z powodu braku żelaza;
• Ostra niewydolność nerek;
• Choroby infekcyjne, takie jak HIV/AIDS, zatrucie jadem kiełbasianym;
• Czynniki psychogenne ( stres, nerwice);
• Farmakoterapia chorób ogólnoustrojowych;
• Nowotwory;
• Starzenie się społeczeństwa- samo starzenie się nie wpływa na funkcje ślinianek, a za uczucie suchości u tej grupy odpowiedzialne są choroby współistniejące i przyjmowane leki.

Zespół  Sjögrena-  jest rzadko spotykanym stanem chorobowym i dotyczy głównie kobiet w 90% w przedziale wiekowym 40-60 lat. Przypuszcza się, że dużą rolę w tej chorobie odgrywają zaburzenia hormonalne, niedobory witamin, przewlekłe zakażenia. Objawami zespołu Sjögrena  są: suche zapalenie rogówki i spojówki, suchość jamy ustnej - kserostomia, niekiedy suchość nosa, gardła, krtani, zanikowe zapalenie jamy ustnej, suchość skóry, niedokrwistość.

 

Kserostomia może również wynikać z tymczasowego stanu pacjenta np. :

• wysoka temperatura
• odwodnienie 
• zatkany nos.

Ponadto wśród przyczyn możemy wyróżnić:

• palenie papierosów
• zaburzenia ślinianek
• stosowanie leków moczopędnych, przeciwhistaminowych, rozkurczowych, psychotropowych.

Pacjenci onkologiczni:

Osoby chorujące na nowotwory i jednocześnie poddawane naświetlaniom ( radioterapia ) dodatkowo borykają się nawet i z całkowitym zanikiem pracy ślinianek co oznacza, że ślina nie jest w ogóle wydzielana.

Objawy kliniczne kserostomii

• Suchość błony śluzowej warg, policzków, języka i podniebienia;
• Błona śluzowa staje się sucha, napięta, może być pomarszczona i pokryta gęstą śliną;
• Suchy wygładzony język,brodawki ulegają zanikowi a powierzchnia języka ulega pobruzdowaniu.

Wymienionym zmianom towarzyszą:

• Uszkodzenia mechaniczne oraz zwiększona podatność na owrzodzenia błony śluzowej.
• Kandydoza jamy ustnej - grzybica.
• Podatność na próchnicę - głównie okolicy szyjki zęba, cementu korzeniowego oraz powierzchni stycznych.
• Nieprzyjemny zapach z ust- halitoza.
• Uczucie pieczenia języka i warg.
• Zaburzenia smaku (w tym metaliczny, słony lub gorzki posmak w ustach ).
• Zaburzenia mowy (mowa klaskająca).
• Zmiana zabarwienia nabłonka jamy ustnej.
• Nadmierne starcie zębów.
• Trudności w używaniu uzupełnień protetycznych.
• Zmniejszenie przyjmowania - co w efekcie sprzyja odwodnieniu organizmu i nasila suchość śluzówek.

Leczenie kserostomii

Najczęściej objawowe, które obejmuje różne metody pobudzania śliny:

Bodzce mechaniczne wymuszające żucie i pobudzające wytwarzanie śliny:

• Naturalne artykuły spożywcze ( marchewki,  jabłka, twarde pieczywo, mięso).
• Bezcukrowe wzbogacone substancjami smakowymi gumy do żucia, cukierki o smaku cytrynowym, miętowym, cynamonowym.

Bodzce chemiczne zwiększające wydzielanie śliny:

• Roztwory kwasu cytrynowego- pobudzenie tamponem nasączonym 2-5% roztworem kwasu cytrynowego.
• Korzystnie działa stosowanie witaminy A i B oraz żelaza.
• Polecane są również drożdże lekarskie, a zwłaszcza piwne- zawierają witaminę A i B, aminokwasy i związki mineralne.

Bodzce farmakologiczne

Środki nawilżające:

• Woda 
• Dostępne gotowe preparaty zastępcze śliny (środki bezpieczne pozbawione poważnych  ubocznych działań,wymagają częstego stosowania- czas działania ok 15 min ) w postaci areozolu.
• Ograniczenie spożywania kofeiny, zaprzestanie palenia tytoniu, unikanie alkoholu (także w płynach do płukania jamy ustnej ).
• Unikanie dostępnych bez recepty leków Zyrtec, Allertec. Loratine.
• Nawilżanie powietrza.

Postępowanie alternatywne obejmuje stosowanie bodzców elektrycznych:

• Zewnętrzny stymulator elektryczny
• Akupunktura.

1. Leczenie kserostomii po chemioterapii i radioterapii:Oprócz leczenia objawowego podejmuje się starania zapobiegawcze u pacjentów onkologicznych. W tym celu wykorzystuje się środki cytoprotekcyjne jak np. amifostyna.
2. Leczenie kserostomii w przypadku zespołu Sjögrena: Leczenie przebiega we współpracy z lekarzem internistą, okulistą i reumatologiem.

Zalecenia dla pacjentów z kserostomią:

1. Picie dużej ilości wody , również podczas spożywania posiłków.
2. Utrzymywanie wysokiej wilgotności powietrza.
3. Unikanie słodyczy, alkoholu, napojów z kofeiną.
4. Unikanie palenia papierosów, oddychania przez usta.
5. regularne wizyty kontrolne u dentysty ze względu na wysokie ryzyko próchnicy, chorób przyzębia, infekcji wirusowych, grzybicznych i bakteryjnych.
6. Przestrzeganie zasad higieny jamy ustnej:

• W tym dbałość o czystość protez.
• Stosowanie preparatów zawierających fluor.
• Stosowanie płynów antyseptycznych np. na bazie chlorheksydyny.

Opracowała: Dyplomowana Asystentka Stomatologiczna  Anna Koć

Przypisy: 

Diagnostyka i leczenie chorób błony śluzowej jamy ustnej Pod redakcją prof.dr.hab. Rematy Górskiej

Choroby błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia  Zbigniew Jańczuk Jadwiga Banach

Dlaczego podczas wakacji częściej odwiedzamy stomatologa ?

Wakacje już prawie za nami, więc pora zabrać się do pracy. W związku z tym, że mój blog był prowadzony z racji zaliczenia na roku, postanowiłam go zatrzymać i nadal umieszczać na nim posty dotyczące stomatologii oraz higieny jamy ustnej.
Z uwagi na częste zapytania dotyczące , dlaczego w wakacje częściej odwiedzamy gabinety stomatologiczne?

     Odpowiadam:
     Podczas wakacji zwiększamy swoją aktywność fizyczną co wiąże się ze wzrostem urazów zębów ok 30 %. W trakcie wspinaczki, jazdy na rowerze, rolkach, deskorolce, podczas gier zespołowych dochodzi do licznych złamań przednich zębów, jak również do wybicia całych zębów. Ważne, aby w takich przypadkach, kiedy dochodzi do takich obrażeń zębów zabezpieczyć go przechowując w wodzie fizjologicznej lub po prostu w ślinie w przedsionku jamy ustnej poszkodowanego co pozwoli nam na zapobiec wysuszeniu powierzchni zęba oraz jak najszybciej zgłosić się do stomatologa. Istnieje duża szansa reinplantacji oraz odbudowy zęba.
     Drugą ważną kwestią do poruszenia jest fakt, że podczas wakacji zapominamy o prawidłowej higienie jam ustnej. Wakacje sprawiają, że nasza dyscyplina rozpływa się jak obłoczki na niebie i pozwalamy sobie na dużo więcej niż podczas całego roku, co wiąże się z tym , że częściej podjadamy pomiędzy posiłkami, pijemy słodkie soki, gazowane napoje, jemy lody i inne pyszne łakocie. Niestety wszystkie te przekąski zawierają dużo węglowodanów, które są główną przyczyną próchnicy. Głębokie ubytki prowadzą do stanów zapalnych miazgi objawiających się bólem czasowym lub ciągłym. Nasze zęby są wtedy wrażliwe na zimne napoje lub nie które potrawy. 
     Latem podczas upałów najwięcej problemów sprawiają zęby ze zgorzelinowym zapaleniem miazgi , martwe zęby mleczne lub stałe. Przyczyną jest wysoka temperatura, która sprzyja namnażaniu się bakterii beztlenowych obecnych w takich zębach. Musimy również pamiętać, że zęby z ubytkami próchnicowymi jak również zęby martwe i zęby z nieszczelnymi wypełnieniami mogą dawać dolegliwości bólowe wysoko w górach, podczas lotu samolotem, czy w trakcie nurkowania. Związane jest to z gwałtowna zmianą ciśnienia powietrza. 
     Gdy pojawiają się takie objawy , nie unikajmy stomatologa. Dbajmy o zdrowe zęby i higienę jamy ustnej zarówno u dzieci jak i u siebie. Odwiedzajmy regularnie swojego stomatologa aby zapobiec takim sytuacjom jak opisywałam wyżej i cieszyć się urlopem a nie szukać pomocy u przypadkowego dentysty. Lepiej zapobiegać niż leczyć.


Opracowanie własne: Dyplomowana Asystentka Stomatologiczna Anna Koć

Profiaktyka stomatologiczna

Zapobieganie chorobom , czyli profilaktyka , odgrywa ważną rolę w działalności opieki zdrowotnej, pozwala ono bowiem na zaoszczędzenie ludziom wielu cierpień i wydatków na bardzo kosztowne, często bolesne, a nie zawsze skuteczne leczenie. W działalności profilaktycznej wykorzystuje się często środki masowego przekazu, co ogromnie zmniejsza nakłady finansowe na zdrowie i pozwala na oszczędność czasu pracowników ochrony zdrowia. Zapobieganie ponadto wymaga także aktywnego zaangażowania ze strony osób, których dotyczy. Zwiększa to ich świadomość zdrowotną oraz poprawia zachowania zdrowotne. Najlepszym przykładem skuteczności działań profilaktycznych są szczepienia ochronne, które praktycznie wyeliminowały wiele bardzo grożnych chorób lub znacznie zmniejszyły ich występowanie.

PROFILATKYKA

Domowa

Profesjonalna

1.Szczotkowanie zębów z użyciem past fluorkowych ( przynajmniej 1x dziennie). 2. Higiena międzyzębowa ( nitki i wykałaczki ew. fluorkowanie). 3. Utrzymanie rozsądnego reżimu dietetycznego ( słodycze). 4. Codzienne płukanie 0,05% roztworem NaF( 1-2x dziennie) lub preparatem o złożonym składzie. 5. Okłady z żelu fluorkowego na łyżce indywidualnej ( przynajmniej 4-5x w roku co 2 tygodnie). 6. Guma do żucia fluorkowana lub z ksylitolem ( sorbitolem ) do 20 min. p posiłku.

1. Badania i diagnostyka stanu higieny jamy ustnej z instruktażem, motywacją i kontrolą. 2. Diagnostyka ryzyka próchnicy. 3. Oczyszczanie profesjonalne zębów 9 przynajmniej 1-2x w roku). 4. Fluorkowanie kontaktowe ( pędzlowanie, lakiery, okłady, jonoforeza) 5. Lakierowanie ( wypełnienie profilaktyczne ) bruzd i zagłębień.

Profilaktyka- szczególnie indywidualna- aby była skuteczna, musi być realizowana zarówno przez zespół stomatologiczny, jak i przez podopiecznych zespołu, czyli osoby objęte opieką stomatologiczną.

W zapobieganiu chorobom jamy ustnej najważniejsze są trzy kierunki:

• Higiena jamy ustnej.
• Optymalne użycie fluorków.
• Kontrola spożycia cukrów.

Higiena jamy ustnej jest najbardziej skutecznym postępowaniem przede wszystkim w zapobieganiu chorobom przyzębia; jest także ważna w zapobieganiu próchnicy.

Fluorki są szczególnie skutecznymi związkami w zapobieganiu próchnicy zębów, i to zarówno w profilaktyce zbiorowej ( masowej ), jaki indywidualnej. Uważa się, że niektóre fluorki( organiczne ) odgrywają także rolę w zapobieganiu chorobom dziąseł. Fluorkowanie wody wymaga jednakże szczególnych warunków technicznych, takich jak odpowiednie urządzenia i nadzór, profilaktyka indywidualna( np. fluorkowane pasty do zębów), jest zaś bardzo prosta i może być dostępna dla wszystkich; jest też wysoce skuteczna.

Kontrola spożywania cukru i świadomość jego szkodliwości dla zębów ( próchnica ) i całego organizmu ( otyłość, choroby serca, nadciśnienie i inne ) to dążenie do racjonalnej diety.

Już choćby z tego krótkiego zarysu skuteczności poszczególnych kierunków zapobiegania próchnicy i chorobom przyzębia wynika ogromna rola aktywnego włączania się społeczeństwa do dbałości o zdrowie narządu żucia.. Mogą to zapewnić odpowiednie działania promocyjne zdrowia.

Sumując profilaktyka ma na celu nie tylko zapobiegać chorobie, ale także zatrzymywać jej postęp, jeśli już choroba zaczęła się rozwijać.

Cele zapobiegania w stomatologii są bowiem następujące:

1. utrzymanie zębów na całe życie,
2. utrzymanie czynności żucia,
3. eliminacja bólu i dolegliwości związanych z niesprawnym uzębieniem

czyli rozróżnia się zapobiegania: pierwotne, wtórne, trzeciorzędne.

Zapobieganie pierwotne- dotyczy populacji ze zdrowym jeszcze uzębieniem, a więc ma na celu niedopuszczanie do choroby. Opiera się ono na:

1. promocji zdrowia, w tym i edukacji prozdrowotnej(oświacie zdrowotnej ), skierowanej na poprawę warunków jamy ustnej,
2. racjonalnym programie żywieniowym,
3. stosowaniu preparatów fluorkowych,
4. okresowym badaniu stomatologicznym, którego celem jest wychwycenie wczesnych zmian chorobowych.

Zapobieganie wtórne- dotyczy już tylko wybranych osób z wczesnymi objawami choroby. Jest nastawione przede wszystkim na zatrzymanie wczesnych objawów i zapobieganie dalszemu postępowi choroby. Opiera się na:

1. specjalnej oświacie zdrowotnej, ukierunkowanej na problemy poszczególnie istotne dla leczonej osoby,
2. częstym badaniu okresowym, w celu kontroli postępowania profilaktycznego i leczeniu wczesnych zmian chorobowych.

Zapobieganie trzeciorzędne- dotyczy pacjentów, którzy przebyli leczenie i u których ważne jest zmineralizowanie ujemnych skutków choroby, a niekiedy i skutków leczenia. Opiera się na:

1. okresowej kontroli osiągniętych wyników,
2. zapobieganiu dalszemu postępowi choroby,
3. zapobieganiu powikłaniom związanym z niedającymi się usunąć objawami lub skutkami choroby,
4. utrzymaniu osiągniętych wyników.

Profilaktyka jest więc istotna nie tylko w zdrowiu, ale i w chorobie. Największe znaczenie ma oczywiście profilaktyka pierwotna, eliminująca ryzyko wystąpienia choroby, jest jednak najtrudniejsza, gdyż wymaga umotywowania do działań zapobiegawczych ludzi zdrowych, najczęściej bardzo młodych, którzy nie bardzo wierzą w możliwości wystąpienia u nich choroby.

Opracowanie własne,żródło:" Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych" Jańczuk

Endodoncja

Endodoncja- jest to dział stomatologii zachowawczej zajmująca się rozpoznawaniem i leczeniem chorób miazgi zęba oraz rozpoznawaniem i leczeniem chorób okołowierzcołkowych.

Leczenie endodontyczne inaczej leczenie kanałowe polega na usunięciu chorobowo zmienioną miazgę z korony zęba i kanałów korzenia zęba. Bardzo ważne w leczeniu kanałowym by nie pominąć żadnego etapu:

• zatrucie i wyjęcie nerwu;
• opracowanie mechaniczno - chemiczne;
• osuszenie i wypełnienie kanałów;
• kontrola radiologiczna (RTG);
• odbudowa zęba w odrębie korony.
  
  
  
   Rys. 1. Leczenie kanałowe.

Do opracowywania kanałów korzeniowych zęba używamy bardzo cieniutkich narzędzi( od 0,06 m do 0,40 mm), narzędzi piłująco- penetrujących. Instrumenty te zbudowane są metalowej końcówki o różnym kształcie ze względu na różną funkcję narzędzia, wielkości dobieranej do pomiarów kanału korzenia. Końcówki osadzone są najczęściej w plastikowych uchwytach o różnych kolorach.

                                          Rys. 2. Narzędzia endodontyczne.

Do usuwania miazgi z kanałów korzeniowych służą miazgociągi. Narzędzia te są zbudowane z dwóch części, czyli uchwytu oraz końcówki w kształcie igły zaopatrzonej w ostre ukośnie ułożone haczyki.

Kolejnymi instrumentami endodontycznymi są pilniki i poszerzacze. Narzędzia te służą do udrażniania i poszerzania kanałów korzeniowych. Mogą być używane ręcznie lub maszynowo, w zależności od typu mają różne właściwości.

1. Pilniki typu H- charakteryzują się dużą zdolnością cięcia, końcówka zbudowana jest w taki sposób, że część tnąca znajduje się po lewej stronie osi narzędzia.
2. Pilniki typu S- końcówka zbudowana jest w taki sposób, że części tnące znajdują się symetrycznie po obu stronach osi.
3. Pilniki i poszerzacze typu H- końcówka ma kształt spirali. W przypadku pilników końcówka jest kwadratowa a spirala jest gęstsza niż w przypadku poszerzacza, natomiast kształt końcówki poszerzacza jest trójkątny.

W endodoncji również używamy poszukiwaczy, czyli instrumentów o pomarańczowych końcówkach produkowanych w jednym rozmiarze. Narzędzia te używane są tylko ręcznie. Metalowa końcówka wyposażona jest w milimetrowa skalę służącą do określania długości kanału.

W nowoczesnej stomatologii stosowany jest endometr- jest to specjalistyczny mikroskop, który pozwala dokładnie ocenić długość między końcem operującego narzędzia a wierzchołkiem korzenia zęba. Pomiar ten dostarcza pomocniczej informacji usprawniającej leczenie kanałowe.

Ponadto w endodoncji stosujemy takie narzędzia jak:

1. Igły Millera- są to narzędzia ręczne, przekrój igły jest okrągły lub kwadratowy. Wykorzystywane są do wprowadzania leków, materiałów wypełniających lub do przepłukiwania i sądowania.
2. Ćwieki papierowe- wykonane są z celulozy i służą do osuszania kanału korzeniowego. Mają dużą zdolność wchłaniania wilgoci.
3. Endostopy – są to narzędzia pomocnicze, podkładki wykonane z białej gumy krzemowej przeznaczone do zaznaczania roboczej długości instrumentu pracującego w kanale.
4. Endogripy- również narzędzia pomocnicze, nakładki zwiększające średnicę uchwytu instrumentu kanałowego, ułatwiają pracę szczególnie w rękawicach, są wykonane z gumy silikonowej.

Narzędzia stosowane do wypełnienia kanałów korzeniowych to:

1. Igły Lentulo oraz igły Druxa- są to instrumenty endodontyczne służące do przesuwania materiału wypełniającego w głąb kanału. Budowa igieł jest bardzo podobna, ich końcówki mają kształt spirali- z jedną różnicą, końcówki igieł Druxa są mocowane na sprężynującej szyjce, co zapewnia większą elastyczność i bezpieczeństwo pracy.
2. Upychadła kanałowe- są podobne do zgłębnika, zakończone długą, tępą igłą, która jest ustawiona pod kątem do trzonu. Instrumenty te są używane do wypełniania kanałów korzeniowych.
3. Upychadła do ćwieków gutaperkowych- służą do bocznej i pionowej kondensacji gutaperki w postaci ćwieków. Charakteryzuje się gładko, tępo zakończoną igłą osadzoną w plastikowym uchwycie w kolorze oznaczającym rozmiar.

Oprócz narzędzi w endodoncji używamy również materiałów, które muszą spełniać określone wymogi między innymi takie jak:

1. Trwała adhezja ( przyleganie) zębiny kanałowej, która powoduje szczelność wewnątrz- kanałową.
2. Neutralność dla tkanek okołowierzchołkowych.
3. Trwałość składu chemicznego.
4. Zdolność do resorpcji ( wchłaniania) poza wierzchołkiem korzenia.
5. Kontrastowość w odrębie RTG.
6. Neutralność wobec tkanek twardych, czyli niezmienność barwy.
7. Łatwość zakładania i usuwania z kanału.
8. Twardość oddziaływania antyseptycznego- (postępowanie odkażające).

Materiały również dzielą się na:

1. Uszczelniacze kanałowe, czyli pasty, cementy- Sealery- do tej grupy należą aktywne preparaty o zróżnicowanym składzie i działaniu np.

• Pasty reorcynowo- formaldehydowe- pasta Riblera i Endoform- oparte na tlenku cynku, siarczanie cynku i siarczanie baru.
• Pasty jodoformowe- oparte a bazie jodoformu zmieszanego z konfedolem z dodatkiem tymolu.
• Pasty kortyzonowe.

2. Ćwieki i sztyfty kanałowe- są to materiały wykorzystywane do trwałego wypełnienia objętości kanałów. Ćwieki stosuje się nierozłącznie z pastami uszczelniającymi. Rozróżniamy różne rodzaje ćwieków;ćwieki metalowe, srebrne, tytanowe oraz gutaperkowe. Ćwieki metalowe, srebrne i tytanowe nie mają szerokiego zastosowania w nowoczesnej endodoncji, ponieważ charakteryzują się nieodwracalnością tej metody wypełniania kanału zęba. Zastosowanie tych ćwieków uniemożliwia usunięcie z kanału zębowego w razie powikłań. Ćwieki gutaperkowe stosowane są natomiast jako standaryzowane, ponieważ maja wymiary odpowiednie wymiarom narzędzi endodontycznych co ułatwia dopasowywanie do wymiarów kanałów oraz ćwieki pomocnicze- w trzech wymiarach, które stosuje się w odpowiednich technikach wypełniania kanałów zębowych.

Gutaperka- z definicji żywica roślinna podobna do kauczuku, której właściwością jest termoplastyczność w temperaturze 50⁰C- 60⁰C. Najczęściej przechowuje się w postaci laseczek, płytek w odzie destylowanej w szczelnie zamkniętym słoiczku z ciemnego szkła.

3. Materiały do wypełnień wstecznych- są to materiały stosowane w przypadku rany resekcyjnej, jako uszczelniacze kanału zęba. W tej technice stosujemy materiały wykazujące neutralność dla tkanki ozębnej oraz odporność na działanie płynu tkankowego. Przygotowanie materiału do wypełnień wstecznych wymaga spełnienia rygoru aseptyki chirurgicznej narzędzi, materiału i rąk asysty.

Jak w każdej dziedzinie stomatologii również w endodoncji musimy wziąć pod uwagę ryzyko powikłań. Przykładami powikłań w leczeniu kanałowym są: aspiracja lub połknięcie narzędzi, perforacja korony lub korzenia zęba, złamanie narzędzi w kanale, niedopełnienie lub przepełnienie kanału- co wiąże się z przewlekłymi stanami zapalnymi, pionowe złamanie korzenia, nieodpowiednie opracowanie pod wkład.

W nowoczesnej stomatologii w większości przypadków powikłań w leczeniu kanałowym jesteśmy wstanie uniknąć. Najważniejszą jednak rolę odgrywa odpowiednia higiena jamy ustnej.

Opracowanie własne: Anna Koć

Żródło: Podręcznik dla Asystentek i Higienistek Stomatologicznych - Jańczuk

Specyfika leczenia kobiet w ciąży w gabinecie stomatologicznym

     Opieka dentystyczna nad kobietą w ciąży jest szczególnie ważna, ponieważ stan zdrowia jamy ustnej kobiety może mieć istotny wpływ na przebieg i czas zakończenia ciąży. Potwierdzają to również badania, szacuje się, że ok 18% porodów przedwczesnych i porodów zakończonych urodzeniem dziecka z niską masą urodzeniową związane jest z chorobami przyzębia i stanami zapalnymi jamy ustnej.
     W pierwszym trymestrze ciąży pojawiają się wymioty i nudności, które wiążą się z uszkodzeniem szkliwa zębów oraz nasileniem próchnicy. W obrębie jamy ustnej dochodzi do zmian czynnościowych takich jak zwiększenie wydzielania śliny, której odczyn jest kwaśny. Pod wpływem estrogenów dziąsła ulegają przerośnięciu i przekrwieniu, co sprzyja ich rozpulchnianiu i krwawieniu.
     Bardzo ważne jest aby każda kobieta przed planowaniem ciąży zgłaszała się do stomatologa w celu zaplanowania profilaktyki jamy ustnej bądż ewentualnego leczenia w tak ważnym okresie ciąży, porodu i połogu. Niestety najczęściej pacjentki ciężarne skłaniają się do wizyt w gabinecie stomatologicznym w momencie nasilających się zmian próchnicowych chorób przyzębia , zwiększonej ruchomości zębów, wrażliwości dziąseł na ból i krwawienie bądż przykrego zapachu z ust .
     Powodem nasilających się  zmian próchnicowych u pacjentek w ciąży jest zaniedbanie higieny jamy ustnej , " zachcianki ", czyli podjadanie pokarmów wysoko węglowodanowych oraz nudności i wymioty, które powodują kwaśny odczyn śliny.
     Dlatego pacjentkom w ciąży zaleca się płukanie rozcieńczonym płynem do higieny jamy ustnej z zawartością fluoru, bądż płukanie jamy ustnej roztworem 0,12% roztworu chlorheksydyny np. Corsodyl lub Eludril. Nie zaleca się natomiast mycia zębów szczoteczką bezpośrednio po wymiotach, ponieważ nasila to uszkodzenia szkliwa. 
     Kolejną dolegliwością, która występuje w okresie ciąży jest ciążowe zapalenie dziąseł. Może być uogólnione albo miejscowe. Najczęściej pojawia się na początku drugiego trymestru. objawy stopniowo nasilają się do ok 8 miesiąca ciąży , a następnie zmniejszają się wraz z zbliżeniem się terminu porodu.
     Podczas leczenia stomatologicznego kobiet w ciąży ważna jest właściwa współpraca między ginekologiem- położnikiem a stomatologiem.
                  Leczenie zachowawcze           
     Większość zabiegów stomatologicznych można wykonać bezpiecznie w czasie ciąży. Nie ma przeciwwskazań do ubytków i ich wypełnienia, ponieważ , preparaty do wypełnień nie przenikają poza ząb i nie są szkodliwe dla płodu. Można również leczyć zęby w znieczuleniu miejscowym, ponieważ dla pacjentek ciężarnych stosuje się znieczulenia bez leków obkurczających naczynia krwionośne. Najlepszym czasem do leczenia stomatologicznego jest drugi trymestr ciąży, ale jeśli zachodzi konieczność można wykonać zabieg w pierwszym trymestrze lub w trzecim trymestrze, ponieważ niewykonanie takiego zabiegu wiąże się z większymi komplikacjami.
                Usuwanie zębów              
      Można też w czasie ciąży usuwać zęby, jednak zaleca się by ono miało miejsce po zakończeniu pierwszego trymestru ciąży. Usuwanie zębów jest bezpieczne, ponieważ bolącego zęba nie można przetrzymywać do dnia porodu, gdyż może on spowodować ogólne osłabienie organizmu i większą podatność na infekcje.
               Leczenie endodontyczne.
     Nieco trudniejsze jest leczenie kanałowe, gdyż wymaga prześwietlenia zęba. Pousunięciu zainfekowanej miazgi z komory zęba i kanałów można jednak wykonać ich czasowe wypełnienie.
              Zdjęcia RTG
     Prześwietleń zasadniczo nie wykonuje się w czasie ciąży, zwłaszcza w  pierwszym trymestrze. Bywają jednak sytuacje, gdyż jest ono absolutnie konieczne i wtedy trzeba je wykonać osłaniając brzuch, narządy rozrodcze specjalnym fartuchem. Dawki promieniowania i czas ekspozycji przy naświetlaniu są małe, ryzyko uszkodzenia płodu jest minimalne. Nowoczesna metoda prześwietleń radiowizjografia pozwala zmniejszyć ryzyko niemal do zera.
              Protetyka, aparaty ortodontyczne
    W czasie ciąży można bezpiecznie korzystać z zabiegów ortodontycznych. Nie ma przeciwwskazań do wykonywania stałych lub ruchomych uzupełnień protetycznych, można tez zakładać aparaty korygujące wady zgryzu. Ciąża jest  nawet wyjątkowo dobrym czasem na założenie stałego aparatu ortodontycznego pod warunkiem, że pacjentka stosuje się do właściwej higieny jamy ustnej. Zmiany hormonalne powodują, że zęby łatwiej przesuwają się wtedy na właściwe miejsce.
             Nie zaleca się
     Nie zaleca się ciężarnym pacjentkom wybielania zębów, profilaktycznego podawania fluoru oraz oraz leczenia zębów przy użyciu ozonu. Tego typu zabiegi należy odłożyć na czas po urodzeniu dziecka.
       Wskazania dla kobiet w ciąży  
1.   Co najmniej dwa razy dziennie szczotkuj zęby, rano i przed snem;
2.  Używaj miękkiej szczoteczki żeby uniknąć podrażnień;
3.  Przy nudnościach i wymiotach bezpośrednio po ich wystąpieniu wypłukuj jamę ustną;
4.  Stosuj pastę z fluorem, zapobiega ona powstawaniu ubytków;
5.  Używaj nici dentystycznych do usuwania resztek pokarmowych z przestrzeni międzyzębowych;
6.  Unikaj podjadania, szczególnie słodyczy;
7.  Odwiedzaj swojego dentystę regularnie!                           

Lakowanie zębów.

Lakowanie-to uszczelnianie bruzd znajdujących się na powierzchni zębów trzonowych i przedtrzonowych. Lakowaniu poddaje się wszystkie zęby boczne, zarówno stałe jak i mlecze.

Lakowanie zębów mlecznych można wykonywać u dzieci w wieku 2-3 lata.

Lakowanie zębów stałych rozpoczyna się w wieku 5-8 lat tj. w momencie ukazania się szóstki czyli pierwszego trzonowca, a następnie kontynuuje w wieku 10-13 lat w miarę wyrzynania się kolejnych zębów bocznych w jamie ustnej ( czwórek , piątek i siódemek ).

Wskazania do lakowania:

• profilaktyka przeciw próchnicowa
• uszczelnienie i ochrona szkliwa w miejscach niedostępnych dla szczoteczki
• przygotowanie wstępne do leczenia ortodontycznego

Przeciwwskazania do lakowania

• zaawansowana próchnica
• wymagające leczenia ubytki styczne tego samego zęba

Poszerzone lakowanie- jest to zabieg profilaktyczny wykonywany na powierzchni żującej zębów trzonowych i przedtrzonowych stałych z niewielką próchnicą początkową w obrębie szkliwa. Do tego zabiegu wykorzystujemy wiertła diamentowe na końcówkę turbinową.

Rodzaje laków:

• Chemoutwardzalne- polimeryzują pod wpływem katalizatora chemicznego
• Światłoutwardzalne- polimeryzują pod wpływem światła
• Przeżroczyste- są bardziej estetyczne i dzięki nim można łatwiej dostrzec ewentualna próchnicę powstałą pod lakiem
• Zabarwione- są bardziej widoczne, w związku z tym ułatwiają obserwację szczelności laku.

Schemat postępowania w leczeniu endodontycznym.

Filmik ukazuje poszczególne etapy leczenia kanałowego oraz narzędzia jakie stosowane są przy zabiegu. Bardzo interesujący filmik. Polecam!

Bezpieczny Gabinet - www.ct.edu.pl

https://youtu.be/-QNDq4hQUcY
Bardzo ciekawy filmik na temat bakterii w gabinecie stomatologicznym.Polecam!

Środki i sposoby utrzymania higieny jamy ustnej

Którą pastę wybrać? Na pewno każdy z nas zastanawiał się kiedyś, którą pastą myć zęby, aby były zdrowe. Niektórzy w paście do zębów szukają cudownego środka, który za nich zadba o zęby. Tymczasem istota tkwi nie w samej paście, lecz w całym procesie oczyszczania zębów. Ważne jest, aby oczyszczać zęby systematycznie, poświęcając zabiegowi odpowiednią ilość czasu. Dobrze jest myć je przynajmniej 2 razy dziennie, a najlepiej po każdym posiłku, używając do tego średniej twardości szczoteczki. Przy takim podejściu dobór pasty powinien być sprawą drugorzędną.

Szczoteczka do zębów Szczoteczka jest jednym z głównych narzędzi służących do higieny jamy ustnej, ale nie wystarczającym do pełnego jej oczyszczenia. Powinniśmy używać jej w każdym wieku, począwszy od okresu niemowlęcego do wieku starszego, gdy nie mamy już własnych zębów. Warto zwrócić uwagę na to jak się nią posługiwać. Szczoteczka zbudowana jest z główki, na której umieszczone jest włosie, z szyjki oraz z trzonka. Na rynku dostępnych jest bardzo dużo szczoteczek w różnych kształtach główki i różnej ruchomości szyjki. Ważne jest jednak, aby dobrać szczoteczkę do aktualnego stanu dziąseł i zębów oraz do budowy anatomicznej. Najlepsze są szczoteczki z małą główką 2,5-3 cm dla dorosłych i 2-2,5 cm dla dzieci. Główka szczoteczki musi mieścić się w jamie ustnej i mieć taki kształt, aby można nią było dotrzeć do większości powierzchni zęba. Włosie szczoteczki nie może być zbyt twarde, aby nie drażniło dziąseł i nie powodowało ich krwawienia. Dobre są szczoteczki z miękkim i średnio twardym włosiem. Skuteczność zależy od precyzji wykonywanych ruchów i czasu poświęconego na oczyszczanie. Wymiana powinna odbywać się po około 2 miesiącach. Do czyszczenia pomocne są również szczoteczki międzyzębowe z pojedynczym pęczkiem włosia w kształcie stożka, nachylone pod kątem lub z wymienną końcówką w kształcie spirali zbudowanej z włókienek.      Nić dentystyczna Szczoteczka pozwala na oczyszczenie około 60% procent powierzchni zęba. Pozostałe miejsca trudne do oczyszczenia szczoteczką to przestrzenie między zębami, bruzdy i zagłębienia oraz tylne powierzchnie ostatnich zębów. Doskonałym uzupełnieniem szczotkowania jest stosowanie nici dentystycznej. Można jej używać już od 10 roku życia. Posługiwanie się nią jest stosunkowo proste. Czynność wykonuje się po uprzednim umyciu zębów szczoteczką.  Należy odciąć nitkę długości 30-40 cm i owinąć dookoła palców środkowych obu rąk, tak aby około 3-4 cm pozostało wolne. Następnie wsuwa się nitkę między zęby i przesuwa się ja kilkakrotnie tam i z powrotem ruchami pionowymi, uważając by nie przeciąć dziąsła. Tak oczyszcza się wszystkie przestrzenie między zębami. Innym rodzajem nici jest Superfloss Jest to nić przeznaczona do oczyszczania poszerzonych przestrzeni międzyzębowych, a przede wszystkim koron, mostów i stałych aparatów ortodontycznych. Początek nici jest wzmocniony. Część środkowa jest grubsza i przypomina gąbkę. Trzecia część jest dłuższa i wygląda jak zwykła nić. Zaletą superfloss jest to, że można nią wykonywać ruchy poziome bez obawy o zranienie dziąsła.      Metody czyszczenia zębów   Technika czyszczenia zębów jest równie bardzo ważna, jak dobór szczoteczki czy pasty. Niezależnie jednak od stosowanej metody, podczas szczotkowania zębów, należy przestrzegać pewnych zasad: 1) Trzonek szczoteczki musi być ujęty całą dłonią 2) Czyszczenie powierzchni żujących ruchami poziomymi powinno odbywać się na zakończenie szczotkowania, a u osób ze skłonnością do próchnicy na początku. 3) W każdym odcinku łuku zębowego wykonywane ruchy powinny być powtarzane 5-krotnie. Dobór właściwej techniki trzeba uzależnić od stanu przyzębia. Szczotkowanie zębów powinno trwać co najmniej 2-3 minuty. Kończymy je kilkakrotnym przepłukaniem jamy ustnej letnią wodą. Wodę należy dokładnie przepuszczać między zębami. Zęby należy czyścić 2 razy dziennie: rano po śniadaniu i wieczorem po ostatnim posiłku. W przypadku osób ze skłonnością do próchnicy po każdym posiłku. W przypadku gdy nie mamy możliwości umycia zębów szczoteczką, należy energicznie wypłukać jamę ustną wodą.   Metoda Fonesa Główka szczoteczki przyłożona pod kątem prostym do długiej osi zębów. Wykonywane ruchy - ruchy okrężne jednocześnie w obu łukach.   Metoda Bassa   Szczoteczką przyłożoną pod kątem 45° wykonuje się kilkakrotnie drobne, przednio-tylne ruchy wibrujące. Włosie szczoteczki nie przemieszcza się na boki pozostając w jednym miejscu. Metoda wymaga użycia miękkiej szczoteczki wielopęczkowej.   Szczoteczką przyłożoną pod kątem 45° wykonuje się ruchy obrotowe (wymiatające) Płukanie i płukanki Płyny należą do środków pomocniczych używanych do pielęgnacji jamy ustnej. Stosowanie ich powoduje przede wszystkim uwolnienie resztek pokarmowych i niektórych nalotów oraz usunięcie z jamy ustnej dużej liczby bakterii.  Higiena języka Język jest tworem mięśniowym, w którego błonie śluzowej znajdują się liczne bruzdy, zagłębienia i brodawki pokrywające całą powierzchnię języka. Przestrzenie między brodawkami są siedliskie bakterii i drobnoustrojów, dlatego jego oczyszczanie jest bardzo istotne. Zabieg ten można wykonywać za pomocą szczoteczki do zębów.  Opracowano na podstawie ogólnodostępnych książek i materiałów internetowych

Asystentka Stomatologiczna

Zawód asystentki stomatologicznej w świetle polskich przepisów jest zawodem regulowanym. Oznaczono go kodem 325101. Tą profesję może wykonywać osoba, która ma średnie wykształcenie kierunkowe medyczne, tu mamy na myśli publiczną bądź niepubliczną szkołę policealną.


Asystentka stomatologiczna powinna posiadać następujące kwalifikacje:


1) korzystać z wiedzy z zakresu pedagogiki i psychologii w komunikowaniu się z pacjentem;
2) przygotowywać gabinet i stanowisko pracy lekarza dentysty;
3) kompletować zestawy podstawowych leków, wyrobów medycznych stosowanych do zabiegów stomatologicznych;
4) przygotowywać pacjentów do zabiegów stomatologicznych;
5) współpracować z lekarzem dentystą w czasie wykonywania zabiegów stomatologicznych;
6) współdziałać z lekarzem dentystą przy udzielaniu pierwszej pomocy;
7) rozróżniać grupy leków stosowanych w leczeniu chorób jamy ustnej;
8) rozróżniać materiały stomatologiczne stosowane w lecznictwie stomatologicznym oraz wyjaśniać sposoby i zasady ich przygotowywania i przechowywania;
9) przygotowywać materiały stomatologiczne do wypełnień i wycisków;
10) użytkować, przechowywać i konserwować urządzenia i aparaty oraz instrumenty stomatologiczne;
11) przestrzegać zasad aseptyki i antyseptyki;
12) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;
13) organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;
14) prowadzić w gabinecie stomatologicznym dokumentację wykonanych zabiegów stomatologicznych oraz rozliczenia zużytych leków i wyrobów medycznych;
15) korzystać z różnych źródeł informacji w celu doskonalenia umiejętności zawodowych;
16) postępować zgodnie z zasadami etyki;
17) stosować przepisy prawa dotyczące wykonywanych zadań zawodowych;
18) stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej.




Gdzie można uzyskać kwalifikacje?
Szkoła, którą polecam -Nova Centrum Edukacyjne -profesjonalne przygotowanie do zawodu - Asystentki Stomatologicznej.
Zapraszam na stronę internetową szkoły:
https://www.nova.edu.pl/oferta/roczna_szkola_policealna/asystentka_stomatologiczna?gclid=Cj0KEQiAlO20BRCcieCSncPlqqMBEiQAOZGMnP5LxbEs-UirxpMAIxzt_qa6YIJz5p42mKFbQ5aPa4oaAh-R8P8HAQ