W skład przyzębia wchodzą: dziąsło, ozębna, okostna i kość wyrostka zębodołowego.
Udział zębów i przyzębia w akcie żucia pokarmów naraża tkanki tych narządów na ciągły kontakt z pokarmami, zwykle łatwo się do nich przyczepiającymi, złożona budowa łuków zębowych z mało dostępnymi przestrzeniami zębowymi oraz skomplikowany system połączenia zębów z tkankami przyzębia ( szczeliny, czyli rowki dziąsłowe) stwarzają możliwość zalegania resztek pokarmowych, które są dogodnym środowiskiem do rozwoju bakterii. Dlatego baterie w jamie ustnej znajdują się w największych ilościach w płytce nazębnej i dziąsłowej. W ślinie i na języku oraz pozostałych błonach śluzowych jest ich znacznie mniej.
Złogi nazębne
Na zębach i w przyzębiu gromadzą się złogi nazębne stanowiące zagrożenie dla tkanek przyzębia.
Do miękkich zaliczamy:
- nabytą osłonkę zębową,
- płytkę nazębną( bakteryjną),
- biały nalot ,
- resztki pokarmowe.
Do twardych zaliczamy :
- kamień nazębny -czyli twardy, zmineralizowany złóg przylegający ściśle do powierzchni zębowej.
Nabyta osłonka zębowa:
- jest to złóg fizjologiczny , nie należy mylić go z pierwotną błonką szkliwa, którą uważa się za wytwór lub pozostałość narządu szkliwnotwórczego.. Nabyta osłonka wytwarza się nie tylko na powierzchniach zębowych ale także pokrywa wszystkie sztywne powierzchnie obecne w jamie ustnej np. protezy, wypełnienia. Nabyta osłonka odgrywa rolę ochronną w stosunku do powierzchni zębowych.Umożliwia powstawanie płytki nazębnej ponieważ stanowi początkowy zrąb, do króewgo przyczepiają się bakterie.
Płytka nazębna:
- to nabyta warstwa miękkiego osadu różnej grubości, złożonego głównie z drobnoustrojów,. Osad ten silnie przylega do powierzchni zębów, ciężko go usunąć podczas płukania , można jedynie mechanicznie , np. energicznym szczotkowaniem. Płytki nazębne umiejscawiają się szczególnie na tych powierzchniach zębowych, które nie ulegają samooczyszczaniu, czyli głównie w sąsiedztwie brzegu siecznego i kieszonki dziąsłowej oraz na powierzchniach stycznych, w bruzdach i zagłębieniach anatomicznych. Odkładają się również na protezach, wypełnieniach oraz powierzchniach kamienia nazębnego. Nagromadzeniu sprzyja niedostateczna higiena jamy ustnej, dieta , zawierająca znaczne ilości węglowodanów oraz czynniki miejscowe ułatwiające zaleganie, np.nawisy wypełnień, stłoczenie zębów. Płytka tworzy się podczas wypoczynku nocnego jak również w ciągu dnia między posiłkami.
Płytka nazębna naddziąsłowa
- tworzy się na gładkich powierzchniach korony zęba, wzdłuż brzegu dziąsłowego i na powierzchniach stycznych.
Płytka poddziąsłowa:
- tworzy się w szczelinie dziąsłowej lub kieszonce między wolnym dziąsłem a zębem.
Biały nalot:
- nabyta warstwa miękkiego białożółtego osadu, przylegająca luźno do powierzchni zębów, protez, kamienia i płytek nazębnych. Gromadzi się w wyniku złej higieny jamy ustnej, najczęściej w okolicy brzegu dziąsłowego, na powierzchniach wargowych i policzkowych zębów. Biały nalotmożna usunąć energicznym płukaniem.
Resztki pokarmowe:
-po posiłkach. Można usunąć za pomocą płukania z wyjątkiem pozostałości o włóknistej lub twardej konsystencji i tkwiących w przestrzeniach międzyzębowych.
Kamień nazębny:
- zwapniały lub wapniejący złóg tworzący się na powierzchniach zębowych oraz na protezach. Pokryty warstwą miękkiej płytki nazębnej, często pojawia się już w wieku kilku lub kilkunastu lat.Kamień nazębny naddziąsłowy:
-zmineralizowana płytka nazębna odkłada się powyżej brzegu siecznego na koronach zębów. Może występować na pojedyńczych zębach , na grupach zębów lub wszystkich zębach, najczęściej na językowych powierzchniach dolnych zębów siecznych i an policzkowych powierzchniach górnych zębów trzonowych. Jest koloru biaóżółtego jednak może się wtórnie przebarwiać, stosunkowo łatwy do usunięcia za pomocą specjalnych narzędzi. Odkłada się od kilku do kilkunastu tygodni.
Kamień poddziąsłowy:
- odkłada się poniżej brzegu siecznego w obrębie kieszonek. Występuje w postaci pojedyńczych wysepek lub tworzy wąskie pasmo, biegnące dookoła korzenia zęba, przeważnie niewidoczny. Bardzo twardy , ma zwarta konsystencje, kolor ciemnobrązowy lub czarnozielony. Pokryty miękkim złogiem bakteryjnym, ściśle przylega do powierzchni zębowej , trudny do usunięcia.Powstaje w wyniku przewlekłego zapalenia toczącego się w tkankach miękkich.
Etiologia chorób przyzębia:
Objawem chorób przyzębia jest zapalenie tkanek miękkich , początkowo tylko dziąseł a później głębszych. Wszystkie choroby przyzębia są pochodzenia bakteryjnego, gdyż początkowe objawy powstają w wyniku obecności bakterii płytki nazębnej i dziąsłowej.
Bakterie wywołujące choroby przyzębia pochodzą zwykle z jamy ustnej.
Fazy rozwoju płytki bakteryjnej:
Faza I
- 1-2 dni- przewaga Gramm- dodatnich ziarniaków i pałeczek.
Faza II
- pojawienie się Gramm - ujemnych ziarniaków i pałeczek nitkowatych i wrzecionowatych.
Faza III
- dojrzewanie po 7 dniach 100-300 mln drobnoustrojów / 1g płytki.
Zapalenie dziąseł:
- to proces zapalny tkanki miękkiej otaczającej ząb, który nie obejmuje jeszcze tkanek głębiej leżących pod dziąsłem. Jest to stan chorobowy odwracalny i występuje przeważnie u ludzi młodych.
Rodzaje zapaleń dziąseł:
1. Nieżytowe- charakteryzujące się zaczerwienieniem dziąsła i gotowością do krwawienia, czasem samoistnego lub podczas szczotkowania zębów.
2. Rozrostowe- dołączają się objawy przerostu czy też rozrostu zapalnego brodawek dziąsłowych lub brzegu dziąsła.
3. Wrzodziejące- obecność żywo krwawiących owrzodzeń umiejscowionych na szczytach brodawek lub brzegu dziąsła.
4. Ziarninowe- żywo-czerwone przerosty ziarniny.
Profilaktyka chorób przyzębia :
1. Badanie i ustalanie profilaktyczno-leczniczego.
2. Poinstruowanie wraz z motywacją pacjenta ( grupy osób) o konieczności systematycznego utrzymywania prawidłowej higieny jamy ustnej.
3.Stosowanie profilaktycznych zabiegów profesjonalnych w poradni ( gabinecie).
4. W razie konieczności stosowanie leków farmakologicznych.
Ustalanie planu profilaktyczno- leczniczego.
Odbywa się u danego pacjenta po badaniu przez lekarza stomatologa. Badanie to powinno dostarczyć informacji o stanie higieny jamy ustnej i przyzębia. Najlepiej jeśli wynikają one z zastosowania wskaźnika potrzeb leczniczych przyzębia. Profilaktyka ma na celu nie tylko zapobieganie chorobie ale także zatrzymanie postępu.
Cele:
- utrzymanie zębów na całe życie,
- utrzymanie czynności narządu żucia.
- eliminacja bólu i dolegliwości związanych z nieprawidłowym uzębieniem.
Opracowała: Dypl. Asystentka Stomatologiczna: Anna Koć
Przypisy:
Choroby błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia Z. Jańczuk, J. Banach
