Endodoncja

Endodoncja- jest to dział stomatologii zachowawczej zajmująca się rozpoznawaniem i leczeniem chorób miazgi zęba oraz rozpoznawaniem i leczeniem chorób okołowierzcołkowych.

Leczenie endodontyczne inaczej leczenie kanałowe polega na usunięciu chorobowo zmienioną miazgę z korony zęba i kanałów korzenia zęba. Bardzo ważne w leczeniu kanałowym by nie pominąć żadnego etapu:

• zatrucie i wyjęcie nerwu;
• opracowanie mechaniczno - chemiczne;
• osuszenie i wypełnienie kanałów;
• kontrola radiologiczna (RTG);
• odbudowa zęba w odrębie korony.
  
  
  
   Rys. 1. Leczenie kanałowe.

Do opracowywania kanałów korzeniowych zęba używamy bardzo cieniutkich narzędzi( od 0,06 m do 0,40 mm), narzędzi piłująco- penetrujących. Instrumenty te zbudowane są metalowej końcówki o różnym kształcie ze względu na różną funkcję narzędzia, wielkości dobieranej do pomiarów kanału korzenia. Końcówki osadzone są najczęściej w plastikowych uchwytach o różnych kolorach.

                                          Rys. 2. Narzędzia endodontyczne.

Do usuwania miazgi z kanałów korzeniowych służą miazgociągi. Narzędzia te są zbudowane z dwóch części, czyli uchwytu oraz końcówki w kształcie igły zaopatrzonej w ostre ukośnie ułożone haczyki.

Kolejnymi instrumentami endodontycznymi są pilniki i poszerzacze. Narzędzia te służą do udrażniania i poszerzania kanałów korzeniowych. Mogą być używane ręcznie lub maszynowo, w zależności od typu mają różne właściwości.

1. Pilniki typu H- charakteryzują się dużą zdolnością cięcia, końcówka zbudowana jest w taki sposób, że część tnąca znajduje się po lewej stronie osi narzędzia.
2. Pilniki typu S- końcówka zbudowana jest w taki sposób, że części tnące znajdują się symetrycznie po obu stronach osi.
3. Pilniki i poszerzacze typu H- końcówka ma kształt spirali. W przypadku pilników końcówka jest kwadratowa a spirala jest gęstsza niż w przypadku poszerzacza, natomiast kształt końcówki poszerzacza jest trójkątny.

W endodoncji również używamy poszukiwaczy, czyli instrumentów o pomarańczowych końcówkach produkowanych w jednym rozmiarze. Narzędzia te używane są tylko ręcznie. Metalowa końcówka wyposażona jest w milimetrowa skalę służącą do określania długości kanału.

W nowoczesnej stomatologii stosowany jest endometr- jest to specjalistyczny mikroskop, który pozwala dokładnie ocenić długość między końcem operującego narzędzia a wierzchołkiem korzenia zęba. Pomiar ten dostarcza pomocniczej informacji usprawniającej leczenie kanałowe.

Ponadto w endodoncji stosujemy takie narzędzia jak:

1. Igły Millera- są to narzędzia ręczne, przekrój igły jest okrągły lub kwadratowy. Wykorzystywane są do wprowadzania leków, materiałów wypełniających lub do przepłukiwania i sądowania.
2. Ćwieki papierowe- wykonane są z celulozy i służą do osuszania kanału korzeniowego. Mają dużą zdolność wchłaniania wilgoci.
3. Endostopy – są to narzędzia pomocnicze, podkładki wykonane z białej gumy krzemowej przeznaczone do zaznaczania roboczej długości instrumentu pracującego w kanale.
4. Endogripy- również narzędzia pomocnicze, nakładki zwiększające średnicę uchwytu instrumentu kanałowego, ułatwiają pracę szczególnie w rękawicach, są wykonane z gumy silikonowej.

Narzędzia stosowane do wypełnienia kanałów korzeniowych to:

1. Igły Lentulo oraz igły Druxa- są to instrumenty endodontyczne służące do przesuwania materiału wypełniającego w głąb kanału. Budowa igieł jest bardzo podobna, ich końcówki mają kształt spirali- z jedną różnicą, końcówki igieł Druxa są mocowane na sprężynującej szyjce, co zapewnia większą elastyczność i bezpieczeństwo pracy.
2. Upychadła kanałowe- są podobne do zgłębnika, zakończone długą, tępą igłą, która jest ustawiona pod kątem do trzonu. Instrumenty te są używane do wypełniania kanałów korzeniowych.
3. Upychadła do ćwieków gutaperkowych- służą do bocznej i pionowej kondensacji gutaperki w postaci ćwieków. Charakteryzuje się gładko, tępo zakończoną igłą osadzoną w plastikowym uchwycie w kolorze oznaczającym rozmiar.

Oprócz narzędzi w endodoncji używamy również materiałów, które muszą spełniać określone wymogi między innymi takie jak:

1. Trwała adhezja ( przyleganie) zębiny kanałowej, która powoduje szczelność wewnątrz- kanałową.
2. Neutralność dla tkanek okołowierzchołkowych.
3. Trwałość składu chemicznego.
4. Zdolność do resorpcji ( wchłaniania) poza wierzchołkiem korzenia.
5. Kontrastowość w odrębie RTG.
6. Neutralność wobec tkanek twardych, czyli niezmienność barwy.
7. Łatwość zakładania i usuwania z kanału.
8. Twardość oddziaływania antyseptycznego- (postępowanie odkażające).

Materiały również dzielą się na:

1. Uszczelniacze kanałowe, czyli pasty, cementy- Sealery- do tej grupy należą aktywne preparaty o zróżnicowanym składzie i działaniu np.

• Pasty reorcynowo- formaldehydowe- pasta Riblera i Endoform- oparte na tlenku cynku, siarczanie cynku i siarczanie baru.
• Pasty jodoformowe- oparte a bazie jodoformu zmieszanego z konfedolem z dodatkiem tymolu.
• Pasty kortyzonowe.

2. Ćwieki i sztyfty kanałowe- są to materiały wykorzystywane do trwałego wypełnienia objętości kanałów. Ćwieki stosuje się nierozłącznie z pastami uszczelniającymi. Rozróżniamy różne rodzaje ćwieków;ćwieki metalowe, srebrne, tytanowe oraz gutaperkowe. Ćwieki metalowe, srebrne i tytanowe nie mają szerokiego zastosowania w nowoczesnej endodoncji, ponieważ charakteryzują się nieodwracalnością tej metody wypełniania kanału zęba. Zastosowanie tych ćwieków uniemożliwia usunięcie z kanału zębowego w razie powikłań. Ćwieki gutaperkowe stosowane są natomiast jako standaryzowane, ponieważ maja wymiary odpowiednie wymiarom narzędzi endodontycznych co ułatwia dopasowywanie do wymiarów kanałów oraz ćwieki pomocnicze- w trzech wymiarach, które stosuje się w odpowiednich technikach wypełniania kanałów zębowych.

Gutaperka- z definicji żywica roślinna podobna do kauczuku, której właściwością jest termoplastyczność w temperaturze 50⁰C- 60⁰C. Najczęściej przechowuje się w postaci laseczek, płytek w odzie destylowanej w szczelnie zamkniętym słoiczku z ciemnego szkła.

3. Materiały do wypełnień wstecznych- są to materiały stosowane w przypadku rany resekcyjnej, jako uszczelniacze kanału zęba. W tej technice stosujemy materiały wykazujące neutralność dla tkanki ozębnej oraz odporność na działanie płynu tkankowego. Przygotowanie materiału do wypełnień wstecznych wymaga spełnienia rygoru aseptyki chirurgicznej narzędzi, materiału i rąk asysty.

Jak w każdej dziedzinie stomatologii również w endodoncji musimy wziąć pod uwagę ryzyko powikłań. Przykładami powikłań w leczeniu kanałowym są: aspiracja lub połknięcie narzędzi, perforacja korony lub korzenia zęba, złamanie narzędzi w kanale, niedopełnienie lub przepełnienie kanału- co wiąże się z przewlekłymi stanami zapalnymi, pionowe złamanie korzenia, nieodpowiednie opracowanie pod wkład.

W nowoczesnej stomatologii w większości przypadków powikłań w leczeniu kanałowym jesteśmy wstanie uniknąć. Najważniejszą jednak rolę odgrywa odpowiednia higiena jamy ustnej.

Opracowanie własne: Anna Koć

Żródło: Podręcznik dla Asystentek i Higienistek Stomatologicznych - Jańczuk