Endodoncja- instrumentarium

Na moim blogu pojawił się już wpis na temat leczenia kanałowego. Postanowiłam jeszcze raz sięgnąć do tego tematu i przybliżyć nie co szerzej instrumentarium endodontyczne. Leczenie endodontyczne to temat rzeka, jest masę narzędzi i materiałów jakie potrzebne są w procesie leczenia kanałowego.
Dziś powiem szerzej o narzędziach endodontycznych. Miłej lektury:

Narzędzia kanałowe

1. Narzędzia ręczne.

2. Systemy służące do mechanicznego opracowania kanałów.

3.Systemy ultradźwiękowe.

4.Systemy wykorzystujące lasery.

Każde narzędzie stosowane w leczeniu kanałowym składa się z 3 części:

-uchwytu, przeznaczonego do pracy ręcznej lub maszynowej;

- trzonu;

- części pracującej zakończonej wierzchołkiem.

W każdym narzędziu doleczenia kanałowego wyróżnia się trzy długości mierzone od wierzchołka: 

- L – długość narzędzia od wierzchołka do końca trzonu. Narzędzia produkowane są w kilku długościach : 17,18,19,21,25,28 mm i 35mm ;

 - Części pracującej- w większości standardowych narzędzi wynosi 16 mm;

- Długość wierzchołka.

- Średnica narzędzi kanałowych oznaczona jest litrą D, mierzy się ją w 3 punktach:

a) średnica narzędzi na wierzchołku - D1

b) średnica oddalona 3 mm od wierzchołka - D2

c) średnica 16 mm od wierzchołka – D3

Biorąc pod uwagę wymiar D1 narzędzia oznacza się numerami, które są umieszczane na uchwycie.

Każde narzędzie kanałowe jest oznaczone odpowiednim kolorem według zasad standaryzacji ISO.

Wprowadzono 9 kolorów:

Kolory nie powtarzające się:

Różowy	06
Szary	08
Fioletowy	10

Kolory standardowe

Biały	15	45	90	150
Żółty	20	50	100
Czerwony	25	55	110
Niebieski	30	60	120
Zielony	35	70	130
Czarny	40	80	140

Symbole narzędzi kanałowych wg ISO

Δ- trójkąt- oznaczenie poszerzaczy REAMER

□- kwadra- oznaczenie pilników typu „K”

○- kółko- oznaczenie pilników/ poszerzaczy typu „H”

F- pilniki giętkie

⁕- gwiazda- miazgocią

Do opracowywania kanałów korzeniowych zęba używamy bardzo cieniutkich narzędzi( od 0,06 m do 0,40 mm), narzędzi piłująco- penetrujących. Instrumenty te zbudowane są metalowej końcówki o różnym kształcie ze względu na różną funkcję narzędzia, wielkości dobieranej do pomiarów kanału korzenia. Końcówki osadzone są najczęściej w plastikowych uchwytach o różnych kolorach.

Narzędzia do poszukiwania ujść kanałów S- Finders

Przypominają narzędzia kanałowe, nie są objęte standaryzacją ISO. Ich uchwyty mają kolor pomarańczowy lub brązowy. Niektóre z nich mają na trzonie milimetrową podziałkę, wobec czego można je wykorzystywać do pomiaru długości roboczej. Narzędzia te są przeznaczone do poszukiwania, lokalizacji i wstępnej penetracji kanału korzeniowego. Ich końcówki są cienkie i elastyczne oraz bardzo mocne. Instrumenty te są szczególnie przydatne w przypadkach wąskich, zakrzywionych kanałów, przeznaczone do pracy ręcznej, produkowane są w jednym rozmiarze.

Miazgociągi

Instrumenty te są narzędziami ręcznymi, służą do usuwania miazgi z kanału korzeniowego. Zbudowane są z uchwytu i roboczej końcówki. Końcówka ta ma kształt igły z krótkimi, bardzo ostrymi, ukośnie ustawionymi haczykami na kształt gałęzi świerku. Uchwyt miazgociągu może być metalowy lub plastikowy. Uchwyty plastikowe mają kolor zgodny z międzynarodowym kodem: fioletowy, biały, żółty, czerwony, niebieski, zielony, czarny. Kolor oznacza odpowiedni rozmiar instrumentu. Miazgociągi są produkowane ze stali nierdzewnej.

Kolejnymi instrumentami endodontycznymi są pilniki i poszerzacze. Narzędzia te służą do udrażniania i poszerzania kanałów korzeniowych poprzez zeskrobanie zębiny ze ścian kanału korzeniowego. Mogą być używane ręcznie lub maszynowo, w zależności od typu mają różne właściwości.

Pilniki tylu „H” (Hedstroema)

Charakteryzują się dużą zdolnością cięcia, końcówka zbudowana jest w taki sposób, że część tnąca znajduje się po stronie osi narzędzia. Instrumenty te służą do opracowania kanałów i usuwania zębiny korzeniowej, nie nadają się w przypadku zakrzywionych i wąskich kanałów. Symol na uchwycie- kóło.W przypadku opracowania kanału najpierw należy użyć pilników typu „K” później „H”.

Pilniki i poszerzacze typu „K”

Poszerzacze typu „K” służą do poszerzania i wygładzania kanału, natomiast pilniki typu „K” służą do usuwania martwej miazgi i zębiny kanałowej. Końcówki tych instrumentów mają kształt spirali. W przypadku pilników końcówka jest kwadratowa a spirala jest gęstsza niż w przypadku poszerzacza, natomiast kształt końcówki poszerzacza jest trójkątny. Symbole na uchwytach: poszerzacze- trójkąt, pilniki- kwadrat. W przypadku poszerzaczy typu „K” wykonujemy ruchy rotacyjne przy użyciu małej siły, natomiast pilnikami typu „K” wykonujemy ruchy rotująco- piłujące.

Piliki typu „Szczurzy ogon”

Narzędzia endodontyczne ręczne, służą one do usuwania martwej zębiny ześcian kanałów. Instrumenty te są bardzo ostrei bardzo skuteczne, jednak do ostatecznego opracowania kanału należy użyć pilników typu „H” i „K”. Symbol graficzny na uchwycie- gwiazda ośmioramienna.

Tymi narzędziami wykonujemy ruchy pionowe, piłujące.

Pilniki typu „S”

Końcówka zbudowana jest w taki sposób, że części tnące znajdują się symetrycznie po obu stronach osi.

Pilniki typu „C”(C-piloty)

Instrumenty te wykonane są z twardej stali i służą do udrażniania mocno zakrzywionych lub zobliterowanych kanałów. Symbol na uchwycie-„C”. Wierzchołek tempo zakończony co umożliwia bezpieczną pracę w kanałach. Narzędziem tym wykonujemy ruchy obrotowo- piłujące.

W endodoncji również używamy poszukiwaczy, czyli instrumentów o pomarańczowych końcówkach produkowanych w jednym rozmiarze. Narzędzia te używane są tylko ręcznie. Metalowa końcówka wyposażona jest w milimetrowa skalę służącą do określania długości kanału.

W nowoczesnej stomatologii stosowany jest endometr- jest to specjalistyczny mikroskop, który pozwala dokładnie ocenić długość między końcem operującego narzędzia a wierzchołkiem korzenia zęba. Pomiar ten dostarcza pomocniczej informacji usprawniającej leczenie kanałowe.

Ponadto w endodoncji stosujemy takie narzędzia jak:

1.Igły Millera- są to narzędzia ręczne, przekrój igły jest okrągły lub kwadratowy. Wykorzystywane są do wprowadzania leków, materiałów wypełniających lub do przepłukiwania i sądowania.

Aby ułatwić dojście do kanału zęba za pomocą igły Millera, używa się do tego specjalnych trzymadełek

2.Ćwieki papierowe- wykonane są z celulozy i służą do osuszania kanału korzeniowego. Mają dużą zdolność wchłaniania wilgoci.

3.Endostopy – są to narzędzia pomocnicze, podkładki wykonane z białej gumy krzemowej przeznaczone do zaznaczania roboczej długości instrumentu pracującego w kanale.

4.Endogripy- również narzędzia pomocnicze, nakładki zwiększające średnicę uchwytu instrumentu kanałowego, ułatwiają pracę szczególnie w rękawicach, są wykonane z gumy silikonowej.

Narzędzia Flex -R

Narzędzia te to zmodyfikowane pilniki typu „K”, posiadają bardziej bezpieczny wierzchołek stożkowaty o kształcie paraboli. Instrumenty te są bardziej giętkie i elastyczne oraz odporne na złamania, służą do pracy w wąskich i zakrzywionych kanałach. Przekrój tych narzędzi jest poprzeczny romboidalny.

Narzędzia niklowo- tytanowe NITI

Elastyczność tych narzędzi jest 6-7 razy większa niż narzędzi stalowych. Maja pamięć kształtu( zachowują kształt kanału), dlatego brak możliwości wstępnego zagięcia. Instrumenty te mają stożkowaty kształt i bezpieczny zaokrąglony wierzchołek. Narzędzia NITI to narzędzi maszynowe, którymi wykonujemy ruchy rotująco- piłujące.

Wiertła Gates

Służą do opracowania ujść kanałów oraz 1/3 korony prostego kanału . Są to wiertła na kątnice, zalecane obroty 450-800/ min.

Wiertła Peso (Largo)

Służą do opracowania 1/3 części koronowej kanału. Zalecane obroty 800-1200/ min.

Poszerzacze BentelRock

Służą do opracowania części koronowej kanałów i uzyskanie lepszego dostępu do dalszej części kanału. Zalecane obroty 450-800/ min.

Wiertła BentelRock

Służą do poszerzenia kanałów. Zalecane obroty 800-120/min.

Flex Masters ( InroFile)

Narzędzia do szybkiego, zbieżnego poszerzania kanałów. Długość robocza 19 mm, część pracujaca 9mm. Zalecane obroty 150-300/ min.

Piezon Master 400

Działa w oparciu o generatory fal ultradźwiękowych o częstotliwości 20-25 kHz. Najczęściej stosuje się dostosowane do końcówek ultradźwiękowych pilniki typu „K”. Fala akustyczna przenoszona jest przez pilnik do kanału gdzie powstaje silne zawirowanie cieczy płuczącej, dzięki temu dociera ona do trudno dostępnych miejsc oraz następuje ścieranie zębiny kanałowej a więc poszerzenie kanału. Resztki są usuwane przez fale stale przepływający płyn płuczący. Pilniki ultradźwiękowe służą jedynie do poszerzania kanałów. Udrażnianie kanałów należy wykonać narzędziami ręcznymi na całej długości narzędzia.

Narzędzia do wypełniania kanałów korzeniowych zęba

Igły Lentulo

Instrumenty maszynowe montowane na kątnicę lub prostnicę. Ich końcówka jest spiralna, osadzona na uchwycie. Spirala wprowadzona w ruch obrotowy przesuwa materiał wypełniający w głąb kanału korzeniowego.

Igły Druxa

Instrumenty te zbudowane są jak igły Lentulo, tylko końcówka spiralna umocowana jest na sprężynującej szyjce. Szyjka ta zapewnia igle większą elastyczność i zwiększa bezpieczeństwo pracy w kanale korzeniowym.

Upychadła kanałowe

Instrumenty te swoja budowa przypominają zgłębnik- zakończone są długą, tępą igłą, ustawioną w przedłużeniu lub pod kontem do trzonu. Używane są przy wypełnianiu kanałów korzeniowych.

Upychadła do ćwieków gutaperkowych

Narzędzia te przeznaczone są do bocznej Spreadery i pionowej Pluggery kondensacji gutaperki w postaci ćwieków. Końcówka pracująca ma kształt gładkiej, tępo zakończonej igły, uchwyt plastikowy, oznaczony kolorowym standardowym kodem.

Opracowała: Dypl. Asystentka Stomatologiczna : Anna Koć

Źródła: Własne notatki

Podręcznik dla Asystentek i Higienistek Stomatologicznych- prof.dr.hab.n.med. Z. Jańczuk