Protetyka to
dziedzina stomatologii, która stawia za cel przywrócenie wyglądu i
funkcji uzębienia. Dzisiejsza protetyka zasadniczo odbiega od
klasycznego wykonania protez.Dzięki ewolucji w dziedzinie techniki i
materiałów jesteśmy w stanie z równym powodzeniem odbudować
utracone zęby, ich fragmenty czy całkowite bezzębie szczęki.
Naczelną zasadą w leczeniu protetycznym jest odbudowa kompletnego
łuku zębowego.
W protetyce stomatologicznej wyróżniamy dwa podstawowe typy uzupełnień protetycznych:
1. Uzupełnienia
stałe.
2. Uzupełnienia
ruchome.
Różnią się one
od siebie sposobem utrzymania w jamie ustnej. Pierwsze z nich są
założone na stałe, co oznacza że są „ przyklejone” do
pozostałych zębów i implantów lub przykręcone do implantów.
Jest to oczywiście duże uproszczenie, ale – mam nadzieje –
dobrze wyjaśniające sytuację. Protezy ruchome to takie, które
pacjent może w dowolnym momencie samodzielnie wyjąć z ust.
Każda z grup składa się z różnych uzupełnień:
1.W grupie stałych uzupełnień wyróżniamy:
a) wkłady koronowo-
korzeniowe;
b) wkłady koronowe;
c) licówki;
d) korony;
e) mosty;
f) uzupełnienia
stałe oparte na wszczepach śródkostnych, czyli implantach.
2. Do uzupełnień ruchomych zalicza się:
a) protezy akrylowe;
b) protezy
szkieletowe;
c) protezy
elastyczne;
d) specjalne protezy
wsparte na pozostałych zębach lub implantach nazwane protezami
overdenture.
Uzupełnienia stałe:
Wkłady
koronowo-korzeniowe
Wkłady koronowo- korzeniowe to uzupełnienia stosowane w przypadku zębów leczonych kanałowo. Część korzenia wkładu zajmuje oczyszczoną podczas leczenia kanałowego z naczyń i nerwów przestrzeń znajdującą się w korzeniu. Część koronowa odbudowuje zrąb zęba, czyli w zasadzie jego zębinę. Zastosowanie wkładu koronowo- korzeniowego umożliwia odbudowę bardzo zniszczonego zęba poprzez założenie korony protetycznej.
Wkłady koronowo-
korzeniowe możemy podzielić na dwa rodzaje:
1. Standardowe.
2. Indywidualne.
Wkłady koronowo- korzeniowe standardowe- są to wkłady przygotowane przez producentów, mające standardowe rozmiary i kształty. Stosując taki wkład, dentysta może skrócić czas leczenia. Niestety nie zawsze istnieje możliwość ich zastosowania. Do wkładów standardowych zaliczamy wkłady metalowe( np. wyglądające jak śruba wkłady Radix Anker) i różnego rodzaju wkłady z
włókna szklanego.
Wkłady
koronowo- korzeniowe indywidualne- są stosowane do bardzo
dużego zniszczenia korony zęba, szczególnie gdy ząb kończy się
poniżej poziomu dziąsła, stosuje się wkłady indywidualne. Mogą
one być wykonane częściowo przez lekarza i częściowo przez
technika lub tylko przez technika.
W pierwszej metodzie
lekarz musi przygotować pozostałą część zęba, a następnie
wykonać „ wzorzec” wkładu, który następnie zostanie odlany ze
stopu metali przez technika.. W drugiej metodzie lekarz pobiera
wycisk, który następnie wysyła do laboratorium techniki
dentystycznej. Tam technik protetyczny wykonuje specjalny model zęba
i na nim „ buduje” wkład. Niestety takie postępowanie wiąże
się z koniecznością odbycia dodatkowej wizyty i dodatkowo
zwiększa koszt leczenia.
Wkłady koronowe (inlay- wkład, onlay- nakład, overlay- nakład)- to wkłady wykorzystywane do odbudowy ubytku korony zęba. Najczęściej stosowane w zębach bocznych.
Wkłady / nakłady-
mogą być wykonane z następujących materiałów:materiały
kompozytowe, porcelana ( czyli materiał, z którego są wykonywane
korony , mosty i licówki) oraz stopy metali nieszlachetnych, jak
również metale szlachetne- złoto i ich stopy. Wkłady koronowe
mogą również być wykonane z połączenia kilku materiałów, jak
złoto i porcelana.
Inlay-
wkłady te umożliwiają odtworzenie powierzchni żującej zęba, co
za tym idzie, pełne włączenia go w proces żucia pokarmów.
Onlay-
nakład wykorzystywany w dużych ubytkach, także w zębach bocznych
leczonych kanałowo, które jeszcze nie kwalifikują się do leczenia
protetycznego za pomocą wkładu i korony. Przy pomocy specjalnych
preparatów onley łączony jest z tkankami zęba, co zapewnia
idealną szczelność wypełnienia.
Overlay-
to rodzaj wypełnienia ubytku, wkład koronowy pokrywający
powierzchnie żujące, stoki guzków wraz z ich szczytami oraz ich
powierzchnie językowe, przedsionkowe lub styczne.
Pinlay- wkład
z ćwiekiem- wkłady te są odlewane w pracowni technicznej razem z
ćwiekiem co stanowi dodatkowe utrzymanie.
Mosty-
to uzupełnienia protetyczne stałe odtwarzające jeden lub więcej
utraconych zębów, trwale osadzone w jamie ustnej, które nie może
być z niej usunięte bezpomocy lekarza.
Rodzaje mostów:
1. Ze względu na umiejscowienie:
a) przednie;
b) boczne;
c) przednio- boczne.
2.Ze względu na rozmieszczenie filarów w stosunku do przęsła:
a) dwubrzeżne;
b) jednobrzeżne;
c) dwubrzeżno-
jednobrzeżne.
3. Ze względu na sposób mocowania w jamie ustnej:
a) stałe;
b) półruchome;
c) ruchome.
4. Ze względu na zużyty materiał:
a) jednolite (
metalowe, ceramiczne, kompozytowe, akrylowe);
b) niejednolite-
złożone (np. metalowo- porcelanowe).
Korony
Korony protetyczne są stosowane tylko w tych przypadkach, w których nie ma innej możliwości trwałej rekonstrukcji korony zęba. Korony są najlepszym rozwiązaniem aby wzmocnić słaby ząb, poprawić jego funkcjonalność i estetykę lub odbudować brakującą część koronową na własnym korzeniu lub implancie.
Korony protetyczne
mogą być wykonywane z różnych materiałów. Akryl i kompozyty
stosuje się do wykonania koron tymczasowych. Docelowe korony mogą
być wykonane z metalu, z porcelany na podbudowie metalowej lub mogą
być pełnoceramiczne.
Korony metalowe- były fundamentem odbudowy protetycznej od wielu lat ze względu na ich trwałość i wytrzymałość. We współczesnym leczeniu korony metalowe stosowane są bardzo rzadko ze względu na niewystarczającą estetykę.
Korony porcelanowe na podbudowie metalowej ( ze stali lub złota)- dzięki połączeniu porcelany, która odznacza się wysoka estetyką i metalu odpowiadającemu za trwałość i wytrzymałość, korony te są bardzo popularnymi uzupełnieniami we współczesnej protetyce. Jako rdzeń koron porcelanowych najczęściej wykorzystywane są stopy stali o specjalnym składzie, bezpieczne dla organizmu i charakteryzujące się bardzo dużą wytrzymałością. Uosób uczulonych na metale nieszlachetne alternatywą mogą być stopy złot, które wykorzystywane są również w celu uzyskania wyższej estetyki prac. Korony porcelanowe na metalu mogą być wykonywane na całej długości łuku zębowego, ale aby uzyskać najlepszą estetykę w przednim odcinku proponuje się korony pełnoceramiczne.
Korony pełnoceramiczne- wyróżniają się najlepszą estetyką a dzięki podbudowie z tlenku cyrkonu wytrzymałością mechaniczną i trwałością nie ustępują koronom na podbudowie stalowej. Można je stosować zarówno w przednim odcinku jak i w bocznym odcinku łuku zębowego.
Licówki
Licówka-
to cienkie uzupełnienie protetyczne na wargowej powierzchni zęba (
czyli tej widocznej zewnątrzustnie) mające na celu poprawę jego
kształtu i koloru. W zależności od koloru zęba można wykonać
licówkę z mniej lub bardziej kryjącego materiału, np. z porcelany
skaleniowej lub dwukrzemianu litu.
Licówki maja jedną
, podstawową zaletę:nie powodują osłabienia struktury zęba ze
względu na to , że w celu przygotowania na nie miejsca ząb
szlifuje się tylko w obrębie szkliwa.
Niestety nie u
każdego można stosować licówki. W przypadku silnego zniszczenia
zęba lub obecności w nim wypełnień ( czyli „plomb”), a także
, gdy ząb był leczony kanałowo, zaleca się wykonanie korony
protetycznej.
Uzupełnienia
wsparte na implantach odbudowują ząb w sposób, który
najlepiej imituje zęby naturalne. Niestety ich najpoważniejszą
wadą jest ich koszt ( w najbardziej skomplikowanych przypadkach
odbudowa jednego zęba może kosztować do 10000zł).
Implant- to
niewielka, tytanowa śruba, która po wszczepieniu w kość szczęki
zastępuje korzeń zęba. Na niej montowana jest korona porcelanowa
lub ceramiczna, której odcień można dopasować do odcienia
naturalnych zębów. Uczucie posiadania takiego zęba w praktyce
niczym nie różni się od naturalnych zębów.
Protezy osiadające- uzupełnienia ruchome wykonane z tworzywa akrylowego. Głównych wskazaniem są przypadki bezzębia lub rozległych braków w uzębieniu, kiedy nie ma możliwości wykonania innych rodzajów uzupełnień ( protez szkieletowych , stałych, opartych na implantach).
W przypadku bezzębia
konieczne jest wykonanie wycisków czynnościowych na łyżkach
indywidualnych. Jest to najtańsze rozwiązanie refundowane przez NFZ
raz na 5 lat. Siły żucia przenoszone są przez akrylową płytę na
śluzówkę prowadzoną do jej zaniku i tzw. osiadania protezy. Przy
tego rodzaju uzupełnieniu protetycznym jest duże ryzyko
stomatopatii protetycznych, stanów urazowych związanych z
użytkowaniem protezy m.in. odleżyn lub grzybic jamy ustnej.
Protezy szkieletowe – są to ruchome uzupełnienia protetyczne. Proteza taka opiera się nie tylko na dziąsłach i błonie śluzowej, ale także na zębach ( przenoszenie śluzówkowo- ozębnowe) nie powodując więc nadmiernego zaniku kości i dziąseł. Wykorzystuje się pozostałe zęby jamy ustnej w postaci filarów protezy. Protezy szkieletowe wykonane prawidłowo mogą posłużyć pacjentowi przez dłuższe lata. Podstawą części protezy szkieletowej jest metalowa baza (szkielet), akrylowe elementy odbudowujące tkanki oraz zęby. Wykorzystywane są elementy dodatkowej retencji w postaci klamer i cierni.
Protezy elastyczne- wykonywane są z elementów plastycznych, które dobrze przylegają do tkanek jamy ustnej- retencja. Zapewniają dobrą estetykę, brak możliwości złamania, często wykonywane z nylonu.
Protezy natychmiastowe
Ruchome uzupełnienia
protetyczne, które zostaje oddane pacjentowi bezpośrednio po
usunięciu zębów. Wszystkie czynności związane z wykonywaniem
protezy są przeprowadzane przed usunięciem zębów. Takie
postępowanie pozwala na uniknięcie przykrej sytuacji braku zębów,
zapewnia normalne warunki życia oraz możliwość kontynuowania
pracy zawodowej. Wpływa również korzystnie na gojenie się ran
poekstrakcyjnych. Tego rodzaju protezy \są czasowe, wykorzystywane
do momentu wygojenia się zębodołu. Przygotowują one pole
protetyczne do wykorzystywania protez docelowych. Jest to jedyna
sytuacja kiedy pacjent nosi uzupełnienie protetyczne przez całą
dobę. Stosowanie tego typu rozwiązania wiąże się jednak z
koniecznością bezwzględnego przestrzegania zaleceń lekarza
protetyka, zgłaszania się na częste wizyty kontrolne oraz
utrzymania wzorowej higieny jamy ustnej i protezy.
Protezy typu Overdenture
Protezy te utrzymane
są na korzeniach lub wszczepach ( implantach) poprzez system
zatrzasków ( zasuw lub rygli). Uzupełnienia te spełniają wymogi
estetyki, chronią kość przed zanikiem, najbardziej fizjologiczne
przenoszenie sił żucia, podobne do naturalnych zębów. Protezy
typu ovententure zapewniają wysoki komfort dla pacjenta, jednak
ważne jest aby pacjent opanował zasady higieny jamy ustnej. Protezy
te mogą być oparte na zaledwie dwóch implantach w żuchwie i
szczęce u pacjentów bezzębnych, co przy względnie przystępnych
cenach, diametralnie poprawia komfort z użytkowania w porównaniu do
protez całkowitych osiadających.
Jak się przygotować do leczenia protetycznego?
W przypadku
planowania leczenia protetycznego należy wykonać sanacje jamy
ustnej,to znaczy wyleczenie z próchnicy, stanu zapalnego dziąseł i
przyzębia,wyleczenie kanałowe wszystkich zębów, które tego
wymagają oraz nauczenie się optymalnego dbania o higienę jamy
ustnej.
Wskazania do leczenia protetycznego z zastosowaniem uzupełnień stałych, w tym opartych na implantach.
- Odbudowa zębów
zniszczonych przez próchnicę lub przez uraz.
- Uzupełnienie
pojedynczych braków zębowych.
- Uzupełnienie
braków w przypadku nieobecności zawiązka lub zawiązków zębów
stałych.
- Poprawa jakości
życia
- Uzupełnienie
braków zębowych u pacjentów z zanikiem wyrostka zębodołowego gdy
protezy ruchome są nie stabulne.
Wskazania do leczenia protetycznego z zastosowaniem uzupełnień ruchomych.
- Uzupełnienie
większej liczby brakujących zębów.
- Uzupełnienie
braków zębowych u pacjentów, u których ze względu na liczbę,
jakość i rozłożenie pozostałych zębów nie ma możliwości
zastosowania uzupełnień stałych.
- Uzupełnienie
braków zębowych u pacjentów, którzy ze względów finansowych nie
mogą sobie pozwolić na uzupełnienia stałe.
Przeciwwskazania
Nie ma
przeciwwskazań do leczenia protetycznego.
Sytuacje, które mogą pojawić się w trakcie rehabilitacji narządu żucia z zastosowaniem leczenia protetycznego.
Po otrzymaniu
uzupełnienia protetycznego mogą pojawić się problemy z adaptacją,
co wiąże się z nadmiernym ślinieniem, zaburzeniami smaku,
problemami z mówieniem i żuciem oraz uczucie ciała obcego w jamie
ustnej. Stany te są naturalne jednak jak w przypadku każdego
leczenia stomatologicznego konieczne jest zgłaszanie się na wizyty
kontrolne co najmniej co 6 miesięcy.
Opracowała: Dypl. Asystentka Stomatologiczna: Anna Koć