Dysfunkcje narządu żucia

Dysfunkcje narządu żucia

• to dziedzina stomatologii zajmująca się diagnostyką oraz leczeniem pacjenta w obrębie układu stomatogntycznego.

Już we wczesnym okresie życia dziecka niewłaściwe postępowanie matki  może przyczynić się do wywołania zaburzeń, które będą wymagać długotrwałego leczenia lub nawet pozostaną na całe życie.

Pierwszy okres życia niemowlęcego ogranicza się głównie do snu, czuwania i częstego przyjmowania pokarmów. Mogłoby się wydawać, że narząd żucia takiego małego dziecka podczas tych prostych czynności nie jest narażony na szkodliwe bodźce. Tak jednak nie est. Kości niemowlęce są bowiem miękkie i łatwo mogą ulec zniekształceniu. Mięśnie są jeszcze słabe i do swojego prawidłowego rozwoju wymagają intensywnej pracy.

Najbardziej fizjologicznych bodźców do prawidłowego rozwoju wszystkich elementów narządu żucia dostarcza karmienie. 

• Podczas karmienia piersią niemowlę wykonuje ruch ssące, które istotnie wpływają na wzrost i rozwój twarzy oraz narządu żucia. Intensywna praca warg, języka i innych  części twarzy uczestniczących w procesie ssania pokarmu z piersi matki nadaje im odpowiednie napięcie.

Na rozwój narządu żucia odmiennie natomiast wpływa karmienie sztuczne. 

• Podczas karmienia butelką niemowlę ssie mleko bez większego wysiłku. Pokarm spływa z butelki do smoczka, a następnie do ust dziecka siłą własnego ciężaru. Mięśnie wysuwające żuchwę praktycznie nie uaktywniają się, a podnoszące ją pracują słabo, brak więc odpowiednich bodźców pobudzających żuchwę.

Również szkodliwy jest ucisk butelki na bródkę dziecka i dolny wyrostek zębodołowy, co po wyrżnięciu się zębów może objawić się nieprawidłowym zgryzem ( tyłożuchwie). Utrzymująca się zaś dysproporcja między łukami zębowymi sprzyja stałemu rozchyleniu warg i powstaniu nawykowego oddychania przez usta.

Jak wynika, sztuczne karmienie:

• upośledza prawidłowy wzrost i kształt kości szczęki i podniebienia twardego;
• nie ćwiczy odpowiednio mięśni żujących, czyli utrudnia z czasem opanowanie prawidłowego żucia;
• sprzyja tak zwanemu nawykowemu oddychaniu przez usta.

Nieodpowiednie układanie niemowlęcia do snu działa szkodliwie na narząd żucia. W pierwszych miesiącach życia dziecko przebywa niemal cała dobę w pozycji leżącej. Główka dziecko leży na tym samym poziomie co reszta ciała, może łatwo odchylić się do tyłu ( tak zwana pozycja dorsalna, czyli grzbietowa) i żuchwa siłą ciężkości również przemieszcza się do tyłu. Taka pozycja żuchwy sprzyja rozchyleniu warg i oddychaniu przez usta. Ponadto utrudnia ona wzrost żuchwy do przodu i utrwala fizjologiczne tyłożuchwie.

Równie szkodliwe jest ułożenie główki niemowlęcia zbyt wysoko, np. na grubej poduszce. Znajduje się ona wówczas w tak zwanej pozycji wentralnej, czyli brzusznej. Występuje wtedy przewaga mięśni wysuwających żuchwę. W okresie ząbkowania objawia się to wysunięciem dolnych zębów przed górne ( przodozgryz), a później może być przyczyną prodożuchwia.
Dużą uwagę należy też zwrócić na pozycję dziecka podczas karmienia, zarówno naturalnego jak i sztucznego. W okresie niemowlęcym dzieci często nabierają szkodliwych przyzwyczajeń, które utrwalają się w późniejszym wieku, jak np.:

• spanie na jednym boku
• podkładanie pod twarz poduszki lub dłoni.

Te przyzwyczajenia mogą spowodować asymetryczne zwężenie szczęki lub bocznego przemieszczenia żuchwy, z widoczną asymetrią twarzy.

Kolejną przyczyną zaburzeń narządu żucia mogą być nawyki językowe oraz patologiczne czynności połykania i mowy. 

Nawyki językowe u dzieci, takie jak:

• ssanie 
• tłoczenie języka do przodu lub jego nagryzanie

najczęściej towarzyszą nieprawidłowemu połykaniu albo wadliwej wymowie. Następstwem są zniekształcenia łuków zębowych i zgryz otwarty często powikłany innymi wadami.

Często spotyka się zaburzenia funkcji oddychania.

• W warunkach prawidłowych wdychane powietrze przez nos do dalszych odcinków układu oddechowego sprzyja właściwemu rozwojowi podstawy szczęki. Wiele dzieci oddycha jednak przez usta. Występuje wtedy obniżone napięcie mięśnia okrężnego ust, czyli tzw. hipotomia. Objawia się to stale rozwartą szpara ust.

Niewłaściwemu oddychaniu towarzyszą typowe objawy zgryzowe:

• wychylenie zębów przednich górnych;
  
• tyłozgryz;
• wysuszenie błony śluzowej jamy ustnej;
• rozpulchnienie i przekrwienie dziąseł;
• gapowaty wyraz twarzy dziecka.

Przyczyny oddychania przez usta:

• przerost trzeciego migdałka;
• przewlekłe stany uczuleniowe, które powodują obrzęki błony śluzowej nosa;
• skrzywienie przegrody nosa;
• polipy;
• stany chorobowe błony śluzowej nosa i zatok przynosowych;
• zbyt wysokie układanie  niemowląt;
• przebyta krzywica.

Wszystkie te czynniki upośledzają oddychanie przez nos i przyzwyczajają dzieci do oddychania przez usta.

Kolejną, nierzadką przyczyną wad nabytych są zaburzenia czynnościowe żucia.

Kilkumiesięczne dziecko mające pierwsze zęby mleczne powinno stopniowo przyzwyczajać się do gryzienia, a potem żucia twardych pokarmów. Dziecko powinno rozwijać te czynności jednocześnie z procesem ząbkowania, co trwa do 30 miesiąca życia.

Spotyka sie jednak rodziców, którzy dla własnej wygody lub z niewiedzy przedłużają nadmiernie karmienie dzieci papkami pokarmowymi. takie "ułatwione" odżywianie znacznie osłabia mięśnie żucia, które staja się mniej wydolne i "leniwe", nie pobudzają do właściwego rozwoju kości narządu żucia i stawów skroniowo-żuchwowych.
 W wieku kilku lat dzieci te nie potrafią  gryźć ani żuć, przy czym utrwala się w nich wyraźna niechęć do wykonywania tych czynności. Stan ten charakteryzuje się brakiem fizjologicznego starcia guzków zębów mlecznych.



Opracowała: Dypl. Asystentka stom. Anna Koć
Źródła: "Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych" - Prof.dr.hab.n.med. Z. Jańczuk